Akademik Veri Yönetim Sistemi
BERİKAN ELEKTRONİK BASIM YAYIM SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ., Ankara, 2024
S U N U Ş
Öğretim Tasarımı Tümeli özneli bu yapıt 11 öğrenme alanından oluşmaktadır.
Yapıtın ilk öğrenme alanı, Öğretim Tasarımının Bileşenlerine, İkinci Öğrenme Alanı
Öğretim Tasarımında Özel Hedef Alanlarına, Üçüncü Öğrenme Alanı ise Öğretim
Tasarımında Sistem Yaklaşımına ayrılmıştır.
Yapıtın Dördüncü Öğrenme Alanında Öğretim Tasarımında Materyal Hazırlama
İlkeleri ve Özellikleriyle, Beşinci Öğrenme Alanında Öğretim Tasarımında Görsel
Tasarım Öğeleriyle ilgilenilirken; Öğretim Tasarımının Kuramsal Temelleri konusuna
yapıtın altıncı Öğrenme alanında yer verilmiştir.
Öğretim Tasarımında önemli işlevleri olan Eğitim Teknolojisi Bilgi Kolu Yapıtın Yedinci
Öğrenme Alanında desenlenirken; Öğretim Tasarımında Öğrenme Stilleri Sekizinci
Öğrenme alanında tematikleştirilmiştir.
Yapıtta Öğretim Tasarımında Kuramlar ve Yaklaşımlar Dokuzuncu Öğrenme Alanında,
İnternet Ortamlı Öğretim Tasarımı ise Onuncu Öğrenme Alanında kapsama alınmıştır.
Yapıtın son öğrenme alanı Onbirinci Öğrenme alanında Evrensel Öğretim Tasarımı
Modelleri basamakları ve anlamları yönüyle ana çizgilerle tanıtılmaktadır.
Bilimin “nesnel, evrensel, olgusal, kayıtlı ve birikimlilik” özelliklerinin tümelinden
hareketle girişilip oluşturulan yapıtın bu kapsamıyla “kimlere, nasıl ve ne’lere yarar
sağlayacağı?” konusu birtakım varsayımlarla ve böbür diliyle burada sıralama yerine;
zamana ve ilgili yararlanıcı okur tepkilerine bırakılmıştır.
Yazar, yapıtta görüşlerinden yararlanılan yazarlara ve basımında emeği geçenlere,
kapak tasarımının son haline marifetli becerilerini esirgemeyen Doğukan Emir’e
teşekkürden de öte şükranlarını sunmaktadır.
Aralık,2024 Mustafa KARAAĞAÇLI
ANKARA
“Tasarım zihinsel, plan ise tasarımın yazılı olarak uygulamaya aktarılmasıdır (mk)
vi
İ Ç İ N D E K İ L E R
YAPITIN İÇ KAPAK GÖRÜNÜMÜ ----------------------------------------------------------------------- II
YAPITIN KÜNYE BİLGİLERİ --------------------------------------------------------------------------- III
SUNU ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- IV
SUNUŞ --------------------------------------------------------------------------------------------------------- V
İÇİNDEKİLER ----------------------------------------------------------------------------------------------- VI
ÇİZELGELER LİSTESİ ------------------------------------------------------------------------------------- IX
ŞEKİLLER LİSTESİ ------------------------------------------------------------------------------------------ X
ÖĞRENME ALANI 1
ÖĞRETİM TASARIMININ BİLEŞENLERİ
1.Öndeyi ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1
2.Öğretim Tasarımının Kapsadığı Kavramlar -------------------------------------------------------- 1
3.Öğretim Tasarımının İşlevi ---------------------------------------------------------------------------- 1
4.Öğretim Tasarımının Bileşenleri ---------------------------------------------------------------------- 2
5.Eğitim Durumları ----------------------------------------------------------------------------------------- 2
6.Eğitim Durumlarını Düzenleme İlkeleri ------------------------------------------------------------ 3
7.Eğitim Durumlarının Niteliğini Artıran İşlemler -------------------------------------------------- 4
8.Değerlendirme Süreci ----------------------------------------------------------------------------------- 5
Vargı ------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 6
Çalışma Soruları ------------------------------------------------------------------------------------------------ 6
Atölye ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- 6
ÖĞRENME ALANI 2
ÖĞRETİM TASARIMINDA ÖZEL HEDEF ALANLARI
1.Öndeyi ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7
2.Öğretim Tasarımında Kritik Soru ve Karşılığı ---------------------------------------------------- 7
3.Hedeflerin Yazılmasında Dikkat Edilmesi Gereken Özellikler ------------------------------- 7
4.Hedeflerin Davranışlar Olarak Yazılmasında Dikkat Edilmesi Gereken Özellikler ---- 8
5.Özel Hedef Alanları -------------------------------------------------------------------------------------- 9
Vargı ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 12
Çalışma Soruları ----------------------------------------------------------------------------------------------- 12
Atölye --------------------------------------------------------------------------------------------------------- 12
ÖĞRENME ALANI 3
ÖĞRETİM TASARIMINDA SİSTEM YAKLAŞIMI
1.Öndeyi ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 13
2.Sistemin Temel Öğeleri -------------------------------------------------------------------------------- 13
3.Öğretim Tasarımı Yapmada Sistem Yaklaşımının İşlevleri ---------------------------------- 14
4.Sistem Yaklaşımı Temelli Öğretim Tasarımında Kritik Sorular ve Karşılıkları --------- 15
Vargı ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 15
vii
Çalışma Soruları ----------------------------------------------------------------------------------------------- 15
Atölye --------------------------------------------------------------------------------------------------------- 15
ÖĞRENME ALANI 4
ÖĞRETİM TASARIMINDA MATERYAL
HAZIRLAMA İLKELERİ VE ÖZELLİKLERİ
1.Öndeyi ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 17
2.Öğretim Tasarımında Materyal Kullanmanın İşlevleri ---------------------------------------- 17
3. Öğretim Tasarımında Materyal Hazırlama İlkeleri -------------------------------------------- 18
4.Öğretim Tasarımında Materyalin Anlaşılırlığını Artıran Özellikler -------------------------- 21
Vargı ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 23
Çalışma Soruları ----------------------------------------------------------------------------------------------- 23
Atölye --------------------------------------------------------------------------------------------------------- 23
ÖĞRENME ALANI 5
ÖĞRETİM TASARIMINDA GÖRSEL TASARIM ÖĞELERİ
1.Öndeyi ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 25
2.Tasarım ve Tasarımda Kilit Sözcükler ------------------------------------------------------------ 25
3.Görsel Tasarım Öğeleri ------------------------------------------------------------------------------- 25
Vargı ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 31
Çalışma Soruları ----------------------------------------------------------------------------------------------- 31
Atölye --------------------------------------------------------------------------------------------------------- 31
ÖĞRENME ALANI 6
ÖĞRETİM TASARIMININ KURAMSAL TEMELLERİ
1.Öndeyi ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 33
2.Öğretim Tasarımının Kuramsal Temelleri -------------------------------------------------------- 33
Vargı ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 38
Çalışma Soruları ----------------------------------------------------------------------------------------------- 38
Atölye --------------------------------------------------------------------------------------------------------- 39
ÖĞRENME ALANI 7
ÖĞRETİM TASARIMINDA EĞİTİM TEKNOLOJİSİ BİLGİ KOLU
1.Öndeyi ------------------------------------------------------------------------------------------ 41
2.Eğitim Teknolojisi Olgusu -------------------------------------------------------------------- 41
3.Eğitim Teknolojisi Alanında Sıkça Kullanılan Kavramlar --------------------------------- 41
4.Eğitim ile Teknoloji İlişkileri ----------------------------------------------------------------- 42
5.Eğitim Teknolojisinin Temel Öğeleri -------------------------------------------------------- 43
6.Eğitim Teknolojisinde Hedefler ve Olanaklar --------------------------------------------- 45
Vargı ----------------------------------------------------------------------------------------------- 46
Çalışma Soruları---------------------------------------------------------------------------------- 46
Atölye --------------------------------------------------------------------------------------------- 46
ÖĞRENME ALANI 8
ÖĞRETİM TASARIMINDA EĞİTİM TEKNOLOJİSİ BİLGİ KOLU
1.Öndeyi ------------------------------------------------------------------------------------------ 47
viii
2.Öğrenme, Zor İş! ----------------------------------------------------------------------------- 47
2.Öğretim Tasarımıyla Öğrenme Stilleri İlişkisi --------------------------------------------- 49
3.Öğrenme Stilleri İklimi ------------------------------------------------------------------------ 49
4.Duyulara Göre Öğrenme Stilleri ------------------------------------------------------------ 49
Vargı ----------------------------------------------------------------------------------------------- 52
Çalışma Soruları---------------------------------------------------------------------------------- 52
Atölye --------------------------------------------------------------------------------------------- 52
ÖĞRENME ALANI 9
ÖĞRETİM TASARIMINDA KURAMLAR VE YAKLAŞIMLAR
1.Öndeyi ------------------------------------------------------------------------------------------ 53
2.Öğretim Tasarımı ve Öğrenme Zorlukları -------------------------------------------------- 53
3.Öğretim Tasarımı Süreci ve Öğrenmede Temel Kuramlar ------------------------------ 53
4.Öğretim Tasarımı Yaklaşımları -------------------------------------------------------------- 56
Vargı ----------------------------------------------------------------------------------------------- 57
Çalışma Soruları---------------------------------------------------------------------------------- 57
Atölye --------------------------------------------------------------------------------------------- 57
ÖĞRENME ALANI 10
İNTERNET ORTAMLI ÖĞRETİM TASARIMI
1.Öndeyi ------------------------------------------------------------------------------------------ 59
2.İnternet Ortamlı Öğretim Tasarımına Etki Eden Etmenler ------------------------------ 59
3.İnternet Ortamlı Öğretim Tasarımında Temel İşlemler --------------------------------- 60
4.İnternet Ortamlı Öğretimde Sayfaların Tasarımı ----------------------------------------- 62
Vargı ----------------------------------------------------------------------------------------------- 64
Çalışma Soruları---------------------------------------------------------------------------------- 65
Atölye --------------------------------------------------------------------------------------------- 65
ÖĞRENME ALANI 11
EVRENSEL ÖĞRETİM TASARIMI MODELLERİ
1.Öndeyi ------------------------------------------------------------------------------------------ 67
2.Evrensel Öğretim Tasarımı Modelleri ------------------------------------------------------- 67
2.1.Gagne’nin Öğretim Etkinlikleri Modeli --------------------------------------------------- 67
2.2.ADDIE Öğretim Tasarımı Modeli ----------------------------------------------------------- 71
2.3.Dick ve Carey Öğretim Tasarımı Modeli ------------------------------------------------ 71
2.4.ASSURE Öğretim Tasarımı Modeli -------------------------------------------------------- 72
2.5.Kemp, Morrison ve Ross Modeli ---------------------------------------------------------- 73
2.6.Gerlach ve Ely Öğretim Tasarımı Modeli -------------------------------------------------- 73
2.7.Keller Öğretim Tasarımı Modeli ----------------------------------------------------------- 74
Vargı ----------------------------------------------------------------------------------------------- 74
Çalışma Soruları---------------------------------------------------------------------------------- 74
Atölye ---------------------------------------------------------------------------------------------- 74
KAYNAKLAR ------------------------------------------------------------------------------------ 75
HAYAT BİLGİSi “Mustafa Karaağaçlı” ------------------------------------------------- 79
ix
Ç İ Z E L G E L E R L İ S T E S İ
ÇİZELGE NO Sayfa
1. BİLİŞSEL ALAN BASAMAKLARININ ÖZELLİKLERİ ve ÖRNEKLERİ ------------------ 9
2. DEVİNSEL ALAN BASAMAKLARININ ÖZELLİKLERİ ve ÖRNEKLERİ----------------- 10
3. DUYUŞSAL ALAN BASAMAKLARININ ÖZELLİKLERİ ve ÖRNEKLERİ ----------------- 11
4. SİSTEM YAKLAŞIMINA GÖRE ÖĞRETİM TASARIMINDA KRİTİK SORULAR VE
KARŞILIKLARI ------------------------------------------------------------------------------- 15
5. RENK ÇEMBERİNDE RENKLER ------------------------------------------------------------ 19
6. OKUNURLUK AÇISINDAN RENKLER ----------------------------------------------------- 20
7. GÖRSEL MATERYALLERDE ÇİZGİ ÖRNEKLERİ ----------------------------------------- 26
8. RENKLERİN ETKİLERİ ---------------------------------------------------------------------- 28
9. RENKLERİN DUYGULARDA UYANDIRDIKLARI ANLAMLAR------------------------- 28
10. GÖRSEL MATERYALLERDE ALAN ÖĞESİ ---------------------------------------------- 29
11. ÖĞRETİM TASARIMI YAKLAŞIMLARI- -------------------------------------------------- 56
12. İNTERNET ORTAMLI ÖĞRETİMDE EKRAN TASARIMININ TEMEL
ÖZELLİKLERİ-- ------------------------------------------------------------------------------- 64
13. GAGNE’YE GÖRE ÖĞRENME BECERİLERİ--- ------------------------------------------- 68
14. GAGNE MODELİNDEKİ ÖĞRETİSEL ETKİNLİKLER ve SÜREÇLER- ---------------- 69
x
Ş E K İ L L E R L İ S T E S İ
Şekil No Sayfa
1. Eğitim Durumlarını Düzenleme ilkeleri --------------------------------------------------------- 3
2. Bir Sistemin Temel Öğeleri ---------------------------------------------------------------------------- 13
3. Materyal Hazırlamada İlkeler --------------------------------------------------------------------- 18
4. Öğretim Tasarımının Kuramsal Temelleri ----------------------------------------------------------- 34
5. Öğretimde Kuram, Model, Yaklaşım, Yöntem ve Teknik İlişkisi --------------------------------- 35
6. Eğitim Teknolojisinin Temel Öğeleri ----------------------------------------------------------------- 43
7. İnternet Ortamlı Öğretimde Sayfaların Tasarımı -------------------------------------------------- 62
8. Gagne’nin Öğrenme Ürünleri --------------------------------------------------------------------- 67
9. Kemp, Morrison ve Ross Modeli ---------------------------------------------------------------- 73