Akademik Veri Yönetim Sistemi
Türkiye Cumhuriyetinin 100.yılında Uluslararası Genç Arastırmacılar Sempozyumu "Dünden Bugüne Türk mimarlığı", Ankara, Türkiye, 22 - 24 Mart 2023, ss.275-287
Batı medeniyetleri, yeniyi ararken eskinin anlaşılması gerekliliği düşüncesi ile Antik Yunan ve Roma eserlerine ilgi göstermiştir. Kökeni Rönesansa dayanan Antik Yunan ve Roma eserlerine ilgi, Avrupa merkezli toplayıcılık ve koleksiyonculuk faaliyetlerini başlatmıştır. Özellikle taşınabilir eski eserlere sahip olmanın güç ve gösteriş simgesi haline dönüşmesi zengin ailelerin ve gezginlerin ilgisini çekmiş ve eski eser toplayıcılığı hız kazanmıştır. 18. Yüzyılda arkeolojinin bilim dünyasında bir disiplin olarak kabul edilmesiyle eski eser ve müze kavramları gelişmiş, eski uygarlıkların yaşadığı topraklara ilgi artmıştır. Geniş bir coğrafyaya hükmetmiş ve önemli arkeolojik alanları egemenliği içerisinde barındıran Osmanlı İmparatorluğu bu bakımdan büyük ilgi görmüş ve çok sayıda arkeolojik çalışmaya ev sahipliği yapmıştır. Osmanlı İmparatorluğu 19. Yüzyılın ikinci yarısına kadar topraklarında bulunan Antik Yunan, Roma eserleri ve kalıntılarına gerekli ilgiyi göstermemiş; özellikle 19. Yy. da Alman, Fransız, İngiliz ve Avusturyalılar yaptıkları çalışmalarla izinli veya izinsiz olarak buldukları eserleri kendi topraklarına taşımışlardır. Bu durum eski eser koleksiyonculuğu yapan Türk arkeolog ve müzeci Osman Hamdi Bey’in dikkatini çekmiş ve bir takım önlem amaçlı çalışmalar başlatmıştır. Osman Hamdi Bey’in de etkisiyle Osmanlı Devleti batının çalışmalarına bir sınır getirilmesi gerekliliğine sıcak bakmış ve hukuki olarak tarihi yapı, eser ve alanlar korumak için ‘nizamnameler’ çıkartmıştır. Bu çalışmanın amacı Osmanlı Devleti’nin geçmiş medeniyetlerin eserlerine yönelik koruma yaklaşımları, koruma anlayışının gelişim süreci ve korumaya yönelik izlediği hukuksal süreci ortaya koymaktır. Yöntem olarak gerekli literatür çalışması yapılmış, konuyla ilgili transkripte edilmiş belgeler, çalışmalar ve Cumhurbaşkanlığı Osmanlı arşivi incelenmiştir. Osmanlı Devleti’nin hangi olaydan sonra hangi koruma çalışmasını yaptığı, olaylar ve koruma çalışmaları arasındaki bağlantı kronolojik olarak ele alınmıştır. Osmanlı Devleti’nin eski eserlere olan bakışı, yaklaşımı, korumaya yönelik aldığı resmi önlemler değerlendirilmiştir.
Anahtar Sözcükler Âsâr-ı Atîka, Arkeoloji, Müze, Koruma