Akademik Veri Yönetim Sistemi
33. Ulusal Özel Eğitim Kongresi, Trabzon, Türkiye, 25 - 27 Ekim 2023, ss.1
ÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMENLERİNİN MESLEĞE YÖNELİK GÖRÜŞLERİ
Türkiye’de özel eğitim öğretmeni yetiştirmek üzere sistemli ilk girişimler 1952 yılında Gazi Eğitim Enstitüsü’nde özel eğitim şubesi açılması ile başlamış (Ataman, 2004; Enç, Çağlar ve Özsoy, 1987) takibinde 1964 yılında alınan karar ile Ankara Üniversitesi’nde özel eğitim bölümü kurulması ile devam etmiştir (Çitil, 2021; Özyürek, 2008). Süreç içerisinde yükseköğretim kurumlarında özel eğitim alanında öğretmen yetiştiren programların sayısı artmıştır (Çitil, 2007) ve 2023 itibari ile Yüksek Öğretim Kurulu’na (YÖK) bağlı 89 üniversitede özel eğitim bölümü bulunmaktadır (YÖK, 2023). Ülkemizde geçmişi 70 yılı aşkın süreye dayanan özel eğitim öğretmenliği mesleğine dair sahada görev alan öğretmenlerin; mesleğin güçlü ve zayıf yönleri, mesleğin sahip olduğu fırsatlar ve mesleğe yönelik tehditlere dair görüşlerinin belirlenmesinin önem taşıdığı düşünülmektedir. Bu kapsamda araştırmanın amacı; Türkiye’de özel eğitim öğretmenliği mesleğine dair özel eğitim öğretmenlerinin görüşlerinin belirlenmesidir. İlgili doğrultuda;
-Özel eğitim öğretmenlerinin mesleklerinin güçlü yanlarına ve mesleğe yönelik fırsatlara ilişkin görüşleri nelerdir?
-Özel eğitim öğretmenlerinin mesleklerine ilişkin zayıf buldukları noktalar ve mesleğe yönelik tehdit olarak gördükleri konular nelerdir?
-Özel eğitim öğretmenlerinin mesleklerine ilişkin uymaları gerektiğini düşündükleri etik ilkeler nelerdir? sorularına yanıtlar aranmıştır. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması olarak desenlenmiştir. Araştırmanın verileri 2021-2022 eğitim yılında yapılandırılmış görüşmeler yolu (paper and pencil interviewing) ile toplanmıştır. Araştırmanın katılımcılarını 119 özel eğitim öğretmeni oluşturmaktadır. İnandırıcılık ve etik için öğretmenlerin yazılı olarak ilettikleri yazılı yanıtlar değiştirilmeden analiz edilmiş ve öğretmenlere ilişkin bilgiler anonimleştirilmiştir. Toplanan veriler NVIVO programından yararlanılarak içerik analizi yapılmış, özel eğitim öğretmenlerinin mesleklerine ilişkin görüşlerinin genel eğilimleri belirlenmiştir. Yapılan ön analizler sonucunda özel eğitim öğretmenlerinin; istihdam olanaklarının çeşitliliği, geniş perspektifte ve nitelikli akademisyenlerden eğitim alma, lisans sonrası mesleki gelişim olanaklarının olması ve süreçte iki öğretmenle çalışılıyor olmayı mesleğin güçlü yanları ve fırsat olarak değerlendirdikleri belirlenirken; farklı üniversitelerde lisans programlarının denk olmaması, mesleğin istihdam olanakları sebebiyle tercih edilmesi, yapılan işe karşılık ücretin düşük olması, özel eğitim lisans mezuniyeti dışında kişilerle çalışılması konularını tehdit edici unsurlar olarak gördüklerini belirlenmiştir. Ayrıca özel eğitim öğretmenleri tarafından mesleğe ilişkin etik ilkeler; eşitlik, gizlilik ve mahremiyet, mesleki yeterlilik, öğrencilerin hak savunucuları olmak olarak sıralanmıştır. Araştırma verilerinin analizi devam etmekte olup özel eğitim öğretmenliği mesleğine ilişkin görüşler, farklı öğretmenlik branşları ve öğretmen adayları ile yapılan araştırma sonuçları ile karşılaştırılarak tartışılacaktır.