Akademik Veri Yönetim Sistemi
III. INTERNATIONAL EURASIAN EDUCATIONAL RESEARCH CONGRESS, Muğla, Türkiye, 31 Mayıs - 03 Haziran 2016, ss.215
Her bireyin severek içinde olduğu oyun, özellikle de çocuklar için vazgeçilmez bir özelliğe sahiptir. Çocukların dünyasını oluşturan, çocuğun kendi ifade etmesini, kendi deneyimleri ile hayatı öğrenmesini, çevreye uyum sağlamasını, hayal ve gerçeği ayırt etmesini sağlayan oyun çocuğu yetişkinliğe hazırlayan en önemli araç olmaktadır (Özyürek ve Erzurumluoğlu, 2015). Oyun çocukların gelişimi ve eğitimi üzerinde doğrudan etkide bulunmaktadır. Ancak oyuna yönelim ve oyun süresinin artışı oyuncaklar ile sağlanmaktadır. Oyuncakların dikkatli seçimi diğerleri ile oyun oynama, işbirliği yapma ve belirli becerilerin gelişimini destekleyici olmaktadır (Goldstein, 2012). Aynı zamanda oyuncaklar sadece çocuk oyunlarının bileşeni değil, oyuncak ve teknoloji kullanımı bağlamında kültür ve sosyal etkileşimleri incelemeye de katkı sağlamaktadır (Hoorn, Konijin, Van Viliet & Van der Veer, 2007). Oyuncaklar, oyunun vazgeçilmez materyalleri olarak işlev görmektedir (Egemen, Yılmaz ve Akil, 2004). Çocukların bireysel gereksinimlerini, artan gelişim ihtiyaçlarını karşılayan ve oynanabilirlik niteliğine sahip olan oyuncaklar, çocuklar için en iyi oyuncaklar olarak belirtilmektedir (Aksoy ve Çiftçi, 2014). Oyuncaklar; çocuğun oyununu çeşitlendiren eğlenceli materyaller olmanın yanında çocuğun hareketlerine düzen getiren, zihinsel, bedensel ve psiko-sosyal gelişimine yardımcı olan, hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini geliştiren oyun malzemeleridir (Santrock, 2012). Her yaşta değişikliğe uğrayan oyunun, oynanış şekli ve oyun esnasında kullanılan materyallerde değişmektedir. 24-35 aylık çocukların hem sabit materyaller hem de hareketli-taşınabilir materyalleri kullanımına yönelik olarak yapılan bir gözlemde çocuklar tarafından en çok beğenilen veya tercih edilen materyallerin; araba, çevrilerek yürütülen araçlar, kaydırak, salıncak, tırmanma aleti, oyun evi ve paralel çubuklar olduğu belirlenmiştir. Yeni yürüyen çocuklar hareketli-taşınabilir materyalleri daha çok tercih etmektedirler (Winter, 1983’ten aktaran, Aksoy ve Çiftçi, 2014). Hemen her çocuğun ayrılmaz bir parçası olan oyuncaklar, geçen zaman içerisinde önemli değişiklikler göstermiştir. Eskiden evlerde bez bebek ve top gibi oyuncaklar hazırlanırken, daha sonraları oyuncak atölyelerinde bez, tahta, demir ve tel esasına dayalı bir çalışmaya geçilmiştir. Fabrikalaşma ve plastik malzemenin üretime girmesi ile oyuncak sanayinde seri üretime geçilmiş, teknolojik gelişmeler oyuncak üretimine de yansımıştır (Erden ve Alisinanoğlu, 2002). Çocuk için oyun materyali ve gelişimine destek olabilecek bir araç olan oyuncaklar, üretimden veya kullanımdan kaynaklanan nedenlerle yaralanma ve ölümlere sebep olabilmektedir (Çamur, Vaizoğlu, Akbaş, Başaran, Batmaz, Bilgin ve Bulam, 2008). Türkiye’de Sağlık Bakanlığı tarafından çıkarılan “Oyuncaklar Hakkında Yönetmelik’te oyuncakların taşıması gereken özellikler sıralanmıştır. Bu yönetmelikte oyuncağın piyasaya uygunluğu için zorunlu CE belgesi taşıması gerektiği, oyuncakların üzerinde hangi yaş grubuna uygun olduğu etiketi, oyuncaklarda olması gereken fiziksel ve mekanik özellikler, ısıtıcı parçaları içeren ve elektrikli oyuncaklar için alınması gereken önlemler, oyuncakların yapısında kullanılmasına izin verilen kimyasal maddelerin ölçülerine yer verilmiştir (http://www.resmigazete.gov.tr, 2015). Çocuklar için oyuncak satan ve oyuncak satın alan bireylerin, oyuncağın çocuk sağlığı ve güvenliği açısından bir risk oluşturmaması için oyuncakların taşıması gereken özelliklere dikkat ederek seçim yapmaları gerekmektedir. Oyuncak seçiminde oyuncağın çocuğun yaşı, cinsiyeti ve gelişim seviyesine uygun olup olmadığı etkili olmaktadır. Oyuncaklar kolay kırılabilir ve parçalanabilir olmamalı, zehirli maddeler içermemeli, sağlam olup olmadığı kontrol edilmelidir (Aksoy ve Çiftçi, 2014). Dolayısıyla çocuklar için önemli olan oyuncakların temin edildiği yerlerde bu işle uğraşan satış elemanlarının oyuncaklar hakkında bilgi ve donanım sahibi olmalarına ve oyuncakların da çocuklar için amacına uygun işlev görmesinde etkili olmaktadır. Buradan hareketle bu çalışmada oyuncak satıcılarının erken çocukluk dönemi oyuncak sektörü hakkındaki görüşlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Nitel yöntemde tasarlanmış olan bu çalışmada betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Nitel yöntem, bir konuyu kişilerin bakış açısından derinlemesine incelemeyi ve ilgili sosyal yapı ve süreçleri ortaya koymayı amaçlamakta ve betimsel tarama modeli ile de bir durumu olduğu gibi ortaya koymaya çalışılmaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2011). Nitel araştırmalarda sıklıkla kullanılan görüşme tekniğinden yararlanılmıştır. Görüşme, insanların neler düşündüğünü saptayarak onların duygu, deneyim ve tutumlarını ortaya koymayı amaçlayan bir veri toplama tekniğidir (Ekiz, 2009). Araştırmanın çalışma grubunun belirlenmesinde, kolay ulaşılabilir durum örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Muş ili ve ilçeleri olmak üzere oyuncak satışı ile ilgilenen kişiler oluşturmuştur. Bu amaçla 7 ilçe merkezi ve 14’ü de il merkezinde olmak üzere 21 satış elemanı ile görüşülmüştür. Verilerin toplanmasında yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmacı tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formunda oyuncak satıcılarının oyuncakları nerelerden temin ettikleri, hangi tür oyuncakları tercih ettikleri, oyuncak seçimlerinde dikkat ettikleri noktalar gibi açık uçlu sorulara yer verilmiştir. Veriler, yüz yüze görüşülerek toplanmış ve görüşmeler sırasında not tutularak kaydedilmiştir. Verilerin analizinde, katılımcıların her birine bir numara/kod verilmiştir. Görüşmelerden elde edilen bilgiler üzerinden, içerik analizi yapılmış, elde edilen bilgiler kodlamalar 2016 Bildiri Özetleri Kitabı 216 şeklinde gruplandırılmış ve belirli temalar oluşturulmuştur. Veriler frekans ve yüzdeler ile analiz edilmiş, katılımcıların bazı görüşlerine yer verilerek betimlemeler yapılmış ve betimsel geçerlik sağlanmaya çalışılmıştır. Oyuncak satıcılarının oyuncak piyasasına ilişkin görüşlerinin incelenmesinin amaçlandığı bu çalışmada; oyuncak satışı ile ilgilenen kişilerin alanında yetkin kişiler olduğu varsayılmaktadır ancak bu işi yapan kişilerin sermayeyi ön planda tuttukları ve taleplere göre oyuncak temini yaptıkları saptanmıştır. Oyuncak satıcılarının oyuncakları temin ettiği yerlerin Muş dışında büyük şehirler olduğu ve genellikle İstanbul ve civarından temin edildiği görülmektedir. Muş ilinde oyuncakların satıldığı yerler incelendiğinde çocuk oyuncaklarına ait mağazaların olmadığı ve oyuncakların genellikle kırtasiye gibi yerlerde bir bölüm şeklinde konumlandırıldığı tespit edilmiştir. Oyuncağın çocuk gelişimine etkisine dair görüşler dikkate alındığında genellikle çok satılan oyuncaklar seçilirken çocukların ilgilerini çeken oyuncakların çocuklar için faydalı olduğu düşüncesinin hâkim olduğu bulunmuştur