Gap model approach for measuring quality in architecture/ Mimarlıkta kalite ölçümüne yönelik boşluk modeli yaklaşımı

Creative Commons License

Işıklar Bengi S., Topraklı A. Y.

JOURNAL OF THE FACULTY OF ENGINEERING AND ARCHITECTURE OF GAZI UNIVERSITY, cilt.38, sa.4, ss.2487-2494, 2023 (SCI-Expanded)

Özet

Kalite, bir ürünün niteliği veya uygunluğu üzerinden anılmaktadır. Yapılı çevrede kalite ise fonksiyonel,

formal, yapısal ve ekonomik olmak üzere dört başlıkta ele alınmaktadır. Fonksiyonel kalite, mekânın

planlanması, değeri, kullanım biçimleri, mekânlar arası ilişkileri, erişilebilirliği, esnekliği, dönüşebilirliği,

kullanıcıların mekânsal memnuniyet algılarını, kullanıcıların mekânı kullanım biçimlerini; formal kalite,

estetik, algı (kültürel değerler ve bilişsel etkenler), çağa uygunluk, bağlamı ile uyumluluk gibi başlıkları;

yapısal kalitenin, strüktür tasarımı, sağlamlık, uygun malzeme ve yapım tekniğini, sürdürülebilir-çevre dostu

olma özelliğini; ekonomik kalite ise, planlama bütçesini, inşa bütçesini, işletme bütçesini, yatırım değerini

kapsamaktadır. Bir yapının kaliteli olup olmadığının saptanması, bu başlıkların değerlendirme odaklı bir

yaklaşımla ele alınmasını gerektirmektedir. Bu çalışmada ise hizmet sağlayıcının tüketici arzularını bilmesini

sağlayan hizmet kalitesi modellerinden boşluk modeli, mimari yapının kalitesinin ölçülmesi için bir altlık

olarak ele alınmaktadır. Çalışmada öneride boşluk modelinin başlıca unsurlarından beklenen hizmet,

beklenen mimari kaliteye; algılanan hizmet, algılanan mimari kaliteye; yeterli görülen hizmet ise, kullanıcı

ve işvereni memnun eden performansa dönüştürülmüştür. Ardından hizmet kalitesindeki boşluk

yaklaşımında geliştirilen boşluklardan yola çıkılarak, yapılarda beklenen ve algılanan kaliteyi ölçmek üzere

uyarlanan olan yeni boşluklar önerilmiştir. Boşlukların değerlendireceği anahtar kelimeler ve boşlukların

aktörler arası ilişkileri tanımlanmıştır. Böylece yapının fonksiyonel, formal, yapısal ve ekonomik kalitesini

ölçen; kullanıcı ve işverenin beklentilerinin anlaşılmasını sağlayan bir çerçeve sunulmuştur.

In the built environment, quality contains functional, formal, structural, and economic aspects. Functional

quality includes space planning, value, usage styles, inter-space relations, accessibility, flexibility,

transformability, spatial satisfaction perceptions of the users, and the way users use the space. Formal quality

contains aesthetics, perception (cultural values and cognitive factors), adaptability to the age, and

compatibility with the context. Structural quality involves the structural design, durability, appropriate

materials and construction techniques, sustainable-environmental friendliness, and lastly economic quality

comprises the planning budget, construction budget, operating budget, and investment value. Determining

whether a building is of quality requires an evaluation. In this study, the gap model, one of the service quality

models was considered as a base for measuring the quality of the architectural structure. The main elements

of the gap model were transformed. The expected service changed to expected architectural quality, expected

service converted to perceived architectural quality, and satisfying quality transformed into satisfying

performance for users and employers. Then new gaps were proposed that were adapted to measure expected

and perceived quality in architectural buildings. Thus, a framework was presented that measures the

functional, formal, structural, and economic quality of the structure and provides an understanding of the

expectations of the user and employer.