Akademik Veri Yönetim Sistemi
6th INTERNATIONAL GAP SOCIAL SCIENCES Congres, Şanlıurfa, Türkiye, 4 - 06 Aralık 2020, ss.144-155
Bilişsel esneklik, gelişmekte olan teknoloji ile yaşam koşullarındaki değişime uyum sağlayabilmek adına gerekli olan temel becerilerden biridir. Bilişsel esneklik, Dennis ve Vander Wal (2009)’ e göre (a) zor durumları kontrol edilebilir olarak algılama eğilimi; (b) yaşam olayları ve insan davranışı için çok sayıda alternatif açıklamayı algılama yeteneği; ve (c) zor durumlara çok sayıda alternatif çözüm üretme yeteneği olarak tanımlanmaktadır. Bilişsel esneklik becerisi prefrontal korteksin gelişimi ile erken dönemlerde gelişmeye başlamaktadır. Bilişsel esneklik becerisinin gelişimi bu sebeple temel olarak bebeklikte başlamaktadır. Beyin gelişimi ve çevre etkileşimi ile okul öncesi dönemde hızlanmaktadır.
Gelişim yaşam boyu devam eden bir süreçtir ve bu süreç içerisinde bazı öğrenme türlerine karşı yüksek duyarlılıkta olduğumuz önemli zaman dilimleri bulunmaktadır. Bu zaman dilimleri kritik dönemler olarak adlandırılmaktadır ve bu dönemlerde kazandığımız veya kazanamadığımız beceriler sonraki yaşam dönemlerimizi etkilemektedir. Erken çocukluk dönemi de bazı öğrenme türlerine karşı yüksek duyarlılığın olduğu yani kritik bir dönemdir. Bu sebeple bilişsel esneklik becerisinin gelişiminin desteklenmesi bireyin değişen yaşam koşullarına uyum sağlamasını kolaylaştırmaktadır.
Bu araştırma, erken çocukluk döneminde bilişsel esneklik ile ilgili araştırmaların değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Doküman analizi yönteminin kullanıldığı araştırmada verilerin toplanması ve yorumlanması iki aşamada yapılmıştır. Birinci aşamada Google Akademik ve Ulusal Tez Merkezinin veri tabanlarında konu başlığı ve araştırmanın amacıyla doğrudan ilişkisi olacağı düşünülen anahtar kelimeler belirlenerek tarama yapılmış ve okul öncesi eğitimde bilişsel esneklik ile ilgili araştırmalar belirlenmiştir. Anahtar kelimeler ile belirlenen araştırmalar örneklem açısından da incelenmiştir. Çalışma örnekleminde doğrudan çocukları temel almış araştırmalar, makaleye dahil edilmiştir.
İkinci aşamada ise belirlenen çalışmalar türü, yayınlanma yılı, dili, üniversitesi, konusu, araştırma deseni, araştırma yöntemi, veri toplama araçları gibi kriterler yönünden incelenmiştir.
Araştırma kapsamına alınan çalışmalar 2010 yılı ve sonrası dönemi ile sınırlandırılmıştır. Bilimsel araştırmalar lisansüstü tezlerden oluşmaktadır. Bu doğrultuda 2010-2020 yılları arasında yapılmış yurt içi 20 bilimsel araştırmaya ulaşılmıştır. Araştırma kapsamına alınan araştırmalar belirlenen kriterler çerçevesinde incelenerek tartışılmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlara ilişkin alan uzmanı ve eğitimcilere yönelik önerilerde bulunulmuştur.