Ortaokul 8. Sınıf Öğrencilerinin Sıvıların Kaldırma Kuvveti Konusundaki Kavram Yanılgılarının Belirlenmesi


Altunsoy Okvuran S., Yürük N.

XI. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Adana, Türkiye, 11 - 14 Eylül 2014, ss.833-834

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Adana
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.833-834
  • Gazi Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Yapılandırmacı yaklaĢıma göre öğrenme, bireyin yeni bilgiler ile eski bilgileri arasında iliĢki kurabilmesini gerektirir (Çakıcı, 2008; Özmen, 2004). Fen eğitimi alanında yapılan pek çok çalıĢma, öğrencilerin zihinlerinde, bilimsel olarak doğru kabul edilen kavramlarla tutarlı olmayan zihinsel modeller oluĢturduklarını ortaya koymaktadır (Emrahoğlu ve Öztürk, 2009; Yürük ve Çakır, 2000). Fen eğitimi araĢtırmalarında yaygın olarak, öğrencilerin fen sınıflarına, bilim adamlarının sahip olduklarından çok farklı kavramlarla geldikleri kabul edilmektedir. Alternatif kavramlar da denilen bu kavram yanılgıları, yapılandırmacı öğrenme yaklaĢımı düĢünüldüğünde öğretimde ele alınması gereken bir durumdur (Hammer, 1996). Öğrencilerin kavram yanılgılarının çeĢitli öğretim yöntemleriyle düzeltilebilmesi için, öncelikle öğrencilerin farklı konularda sahip oldukları kavram yanılgılarının tespit edilmesi gerekmektedir. Öğrencilerin fen alanında sahip oldukları kavram yanılgılarının belirlenmesinde sıklıkla kullanılan yollardan biri de kavram karikatürleridir (Keogh & Naylor, 1999). Kavram karikatürleri, her yaĢtan öğrenen için eriĢilebilir ve çekici olan kısa metinler içerir. Bununla birlikte, bireylerin öğrendikleriyle gündelik yaĢamları arasında bağlar kurmasına yardımcı olur. Kavram karikatürlerinde bilimsel olarak kabul edilen fikir ya da fikirler, kavram yanılgılarıyla birlikte verilir. Bütün alternatifler birbirleriyle aynı statüde gösterildiğinden, öğrenenin bağlamdan doğru olanı kestirmesi zordur (Keogh, Naylor & Wilson, 1998). AraĢtırmanın amacı, kavram karikatürleri ve yarı yapılandırılmıĢ görüĢmeler yoluyla ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin sıvıların kaldırma kuvveti konusunda hangi kavram yanılgılarına sahip olduklarını tespit etmektir. Öğrencilerde var olabilecek kavram yanılgıları bilimsel temellere dayanmadığından, yeni bilgilerin zihinlerinde doğru bir Ģekilde yapılandırılması da zor olacaktır. Bu durum öğrenmenin önünde bir engel teĢkil edebilmektedir. Bu sebeple öğrencilerin bu konuya ait kavram yanılgılarının belirlenmesi, konuyla iliĢkili diğer öğrenmelerinin önündeki engelin kaldırması açısından önemli bir adım olarak görülmektedir. Aynı zamanda, bu kavram yanılgılarının neler olduğunun bilinmesi, yanılgıların giderilmesinde öğretmenleri farklı yöntem ve materyal kullanımına teĢvik edebileceği düĢünülmektedir. AraĢtırmanın örneklemi, 2013-2014 eğitim-öğretim yılının bahar döneminde Ankara iline bağlı iki ortaokulda bulunan toplam 50 8. sınıf öğrencisinden oluĢmaktadır. Öğrencilerin sahip oldukları kavram yanılgılarının belirlenmesinde sıvıların kaldırma kuvveti konusuna yönelik hazırlanan kavram karikatürleri kullanılmıĢtır. Karikatürlerin hazırlanması aĢamasında öncelikle sıvıların kaldırma kuvvetine ait literatürde sıklıkla karĢılaĢılan kavram yanılgıları belirlenmiĢtir. Ayrıca araĢtırmanın fen ve teknoloji öğretmeni olan araĢtırmacılarının, konunun iĢlenmesi sırasında daha önceki yıllarda öğrencilerde fark ettikleri kavram yanılgıları, karikatürlerin hazırlanması sırasında göz önünde bulundurulmuĢtur. Konuyla ilgili 9 adet kavram karikatürü hazırlanmıĢtır. Her bir karikatür, doğru cevabı ifade eden bir karakter ve belirlenen kavram yanılgılarını ifade eden diğer karakterlerden oluĢmaktadır. Farklı bağlamlarda hazırlanan karikatürlerde öğrencilerden, cisimler üzerine etkiyen kaldırma kuvvetinin büyüklüğü ve cisimlerin yüzme-batmalarıyla ilgili tahminlerde bulunmaları istenmiĢtir. Buna yönelik, her bir karikatürde öğrencilere, hangi karakterin verdiği cevaba katıldıkları sorulmuĢtur. Ayrıca, katılma nedenlerini konuĢma balonlarında ayrılan boĢluklara yazmaları istenmiĢtir. Böylece öğrencilerin gerçekte o kavram yanılgılarına sahip olup olmadığı anlaĢılmıĢ ve var olabilecek daha farklı kavram yanılgılarının açığa çıkması sağlanmıĢtır. Aynı zamanda, kavram karikatürlerine verdikleri cevaplar doğrultusunda çok sayıda ve çeĢitli kavram yanılgılarına sahip olduğu belirlenen 15 öğrenci ile yarı yapılandırılmıĢ görüĢmeler yapılmıĢtır. GörüĢmeler sırasında sorulan sonda sorular, öğrencilerde var olan kavram yanılgılarının nedenlerini daha derinlemesine anlayabilme imkânı tanımıĢtır. GörüĢmeden elde edilen verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıĢtır. Öğrencilerin açık uçlu sorulara verdiği cevaplar kodlanarak konuyla ilgili sahip oldukları kavram yanılgıları ve bunlara yönelik gerekçeleri belirlenmiĢtir. AraĢtırma sonucunda sıvıların kaldırma kuvveti konusuna ait öğrencilerin genelinde var olan kavram yanılgıları; ―Hafif cisimler yüzer, ağır cisimler batar‖, ―Hafif cisimlere daha fazla kaldırma kuvveti uygulanır‖, ―Kaldırma kuvveti arttıkça cisim sıvı yüzeyine doğru çıkar‖, ―Yüzen bir cisme etki eden kaldırma kuvveti, cismin ağırlığından fazladır‖, ―Askıda kalan ve batana göre, yüzen bir cisme daha fazla kaldırma kuvveti uygulanır‖, ―Askıda kalan cisimlerde sıvı yüzeyine yakın olana daha fazla kaldırma kuvveti uygulanır‖, ―Kaptaki sıvının miktarı arttıkça cisimlere uygulanan kaldırma kuvvetinin miktarı artar‖, ―Sıvının yoğunluğu arttıkça yüzen ve askıda kalan cisimlere uygulanan kaldırma kuvveti artar‖, ―Bir cisim daha yoğun bir sıvıya konulduğunda, ağırlığından daha fazla sıvı taĢırır‖, ―Ağırlığı ya da hacmi ne olursa olsun, sıvı içindeki tüm cisimlere aynı kaldırma kuvveti uygulanır‖, ―Batan cisimlere kaldırma kuvveti etki etmez‖, ―Kaldırma kuvvetinin büyüklüğü, kabın ya da cismin Ģekline bağlıdır‖, ―Sudan ağır cisimler batar‖, ―Kaptaki sıvı hacmi cisimlerin yüzme ve batmalarını belirler‖, ―Cisimlerin yüzme ve batmalarını yapıldığı madde belirler‖, ―Hacmi büyük ya da yüzey geniĢliği fazla olan cisimler yüzer küçük olanlar batar‖, ―Yüzen cisimler ağırlığından az, askıda kalan cisimler ağırlığından fazla sıvı taĢırır‖ Ģeklindedir. Sonuç olarak, öğrencilerde tespit edilen kavram yanılgılarının literatürde belirlenen kavram yanılgılarıyla benzerlik gösterdiği görülmektedir (Oguz & Yurumezoglu, 2008; Özsevgeç & Çepni, 2006; Reid, Zhang & Chen, 2003; Ünal & CoĢtu, 2005; Yin, Tomita & Shavelson, 2008). Öğrencilerin kavram yanılgılarının belirlenmesinin yanında, bunların giderilmesine yönelik çeĢitli öğretim etkinlikleri önerilebilir.