Akademik Veri Yönetim Sistemi
ICMUSS Ankara, Ankara, Türkiye, 6 - 08 Mayıs 2020, cilt.1, sa.46367, ss.14-15
Özet
Modernizm ve postmodernizm akımları, ortaya çıkış koşulları kadar yönetsel, ekonomik, sosyolojik, kültürel ve mekansal etkileriyle analiz edilmesi gereken izler oluşturmaktadır. Bu çalışmada, ilk aşamada modernizm ve postmodernizmin kuramsal temellerine yönelik tarihsel gelişme sürecini ortaya koyan bir literartür taraması yapılmıştır. Bu tarama sonucunda iki akımın temel farklılıkları özellikle mekansal paradigmalara etkileriyle ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Çalışma kapsamında ikinci aşamada, sosyo-ekonomik gelişmişlik göstergeleri mekanın oluşumunda etkili bileşenler temelinde bir analize tabi tutulmuştur. 1990lı yılların başından 2010lu yıllara kadar geçen ve literatürde “modernizmden postmodernizme geçiş süreci” olarak üzerinde uzlaşılan yaklaşık 20 yılın değişimi, Türkiye’de 1993, 2003, 2004 ve 2011 yıllarında tekrarlanan sosyo-ekonomik gelişmişlik çalışmalarının verileri ve sonuçları üzerinden değerlendirilmiştir. DPT ve DPT’nin kurumsal yapısının dönüştürülmesinden sonra Kalkınma Bakanlığı tarafından yapılan bu dört SEGE çalışmasından, 1996 ve 2003 yıllarındaki çalışmalar 10 başlık altında (demografik, istihdam, sağlık, eğitim, sanayi, tarım, inşaat, mali, altyapı ve diğer refah değişkenleri ) 58 kriter ile gerçekleştirilmiştir. 2004 yılında yapılan çalışma, 8 başlık altında (inşaat ve altyapı hariç) 32 kriter ile; 2011 yılında yapılan son çalışma, yine 8 başlık altında (rekabetçi ve yenilikçi kapasite göstergeleri, erişilebilirlik göstergeleri ve yaşam kalitesi göstergeleri eklenip, sanayi ve tarım hariç) ancak içerik değiştirilerek ve 61 kriterle gerçekleştirilmiştir. SEGE çalışmalarında Temel Bileşenler Analizi (TBA) yöntemi kullanılmıştır. TBA, birden fazla değişkenin (ekonomik büyüme, eğitim, sağlık, kültür, erişilebilirlik, ticari kapasite, iletişim) kullanıldığı sosyoekonomik gelişmişlik endekslerinin oluşturulmasıyla gelişmişliğin ölçülmesinde (Temiz, 2011) başvurulan bir yöntemdir. Çok sayıda değişkenin ele alınması ile oluşturulan SEGE çalışmaları, niceliksel ve niteliksel değişkenleri bir arada ölçmeye dahil etmesiyle, ekonomik yapıya ek olarak sosyal yapıyı da kapsamlı olarak yansıtmakta ve yerleşimlerin gelişme düzeyini, mekanla ilişki kurmaya olanak tanıyıcı içerikte ortaya koymaktadır. Çalışmanın son aşamasında, SEGE çalışmaları ve literatürün sunduğu içeriğin birlikte değerlendirilmesiyle modern ve postmodern sosyo-ekonomik içeriğin mekana yönelik bileşenlerle ilişki kurularak tanımlanmasına çalışılmıştır. Bu kapsamda “örgütsel”, “ekonomik”, “toplumsal/etik” ve “mekansal” gösterge setleri altında kriterler tanımlanmıştır. Tanımlanan gösterge setleri içerisinde 12 kriter modern dönemle ilişkili; 22 kriter ise postmodern dönemle ilişkili bulunmuştur. Toplamda elde edilen 34 kriter SPSS programında Temel Bileşenler Analizi yöntemiyle değerlendirilmiş; Türkiye kentlerinin 1990lı yıllardan 2010lu yıllara kadar geçirdikleri değişimlerin neden olduğu “modernlik ve postmodernlik durumları” ortaya koyularak tartışmaya açılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Modernizm, Postmodernizm, Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Göstergeleri, SEGE, Temel
Bileşenler Analizi, Kentsel Mekan, Planlama.
Abstract
Modernism and postmodernism movements create traces that need to be analyzed with their administrative, economic, sociological, cultural and spatial effects as well as the conditions of their emergence. In this study, in the first stage, a literature review was conducted, which reveals the historical development process for the theoretical foundations of modernism and postmodernism. As a result of this review, the main differences of the two approaches were tried to be discovered especially with their effects on spatial paradigms. In the second step of this study, socio-economic development indicators were questioned on the basis of the effective components in the formation of the space. At the beginning of 1990 last up to 2010s and literature "from modernism to postmodernism" transition process agreed on about 20 years of change, 1993 in Turkey, 2003, was evaluated on the data and the results of repeated socio-economic development activities in 2004 and 2011. From these four SEDI researches directed by SPO and by the Ministry of Development after the transformation of the institutional structure of SPO, the studies in 1996 and 2003 were divided into 10 headings (demographic, employment, health, education, industry, agriculture, construction, financial, infrastructure and other welfare variables) was carried out by 58 criteria. The 2004 SEDI has 32 criteria under 8 headings (excluding construction and infrastructure); the last study carried out in 2011 was carried out under 8 headings (competitive and innovative capacity indicators, accessibility indicators and quality of life indicators were added, excluding industry and agriculture) with 61 criteria. Principal Component Analysis (PCA) method was used in SEDI studies. TBA is a method used in measuring development (Temiz, 2011) by creating socio-economic development indices using more than one variable (economic growth, education, health, culture, accessibility, commercial capacity, communication). SEDIs, which are created by handling a large number of variables, reflect the social structure extensively in addition to the economic structure and reveal the development level of the settlements in a context that enables establishing a relationship with the space, by including the quantitative and qualitative variables together. Lastly, it was tried to define modern and postmodern socio-economic structure by establishing a relationship with the components related to the space by evaluating the content offered by SEDIs and the literature. In this context, criteria are defined under "organizational", "economic", "social / ethical" and "spatial" indicator sets. Within the defined indicator sets, 12 criteria are related to the modern period while 22 criteria are associated with the postmodern period. A total of 34 criteria obtained from Principal Components Analysis method, evaluated by SPSS. According to the findings, "modernity and postmodernity conditions of Turkish cities" caused by socio-economic changes from 1990s to 2010s were opened to discussion.
Keywords: Modernism, Postmodernism, Socio-Economic Development Indicators, SEDI, Principal
Component Analysis, Urban Planning.