Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2010
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MURAT LÜLECİ
Danışman: ALEMDAR YALÇIN
Özet:Yeni Bir Disiplin Olarak Metin Dilbilim ve Türk Edebiyatına Metin Dilbilimsel BIr Yaklaşım başlığını taşıyan bu tez, 20. yüzyılda özellikle batıda hızla gelişen bir disiplin olarak metin dilbilimin, edebî metne yaklaşımını ve edebî metin üzerindeki uygulanabilirliğini konu almaktadır. Edebî metin, edebî faaliyetin gerçekleştiği düzlem olması yönüyle edebiyatın; dilin özel bir mesajı yansıtacak biçimde düzenlendiği bir metin türü olması yönüyle de metin dilbilimin araştırma ve inceleme alanına girmektedir. Bu çalışmanın amacı, da metin dilbilimin ortaya çıkışı ve gelişim aşamalarını tanıtmak, metin dilbilimin geliştirdiği metinsellik ölçütlerini irdelemek ve meitn dilbilimsel kavramların edebî metin üzerindeki uygulanabilirliğini değerlendirmektedir. Bu anlamda, metin dilbilimsel yaklaşımlardan hareketle edebî metinler üzerinde yapılan çözümlemeler, yeni bir edebî metin inceleme yöntemi olarak değil, metnin farklı seviyedeki birimleri arasındaki etkileşimleri açıkladığından, metnin incelenmesi sürecine önemli katkılar sağlayayabilecek bir yaklaşım olarak görülmektedir. Bu tezin kapsamı, dilbilimin tarihçesi, metin dilbilimin temel özellikleri, metin dilbilimin edebiyat ile ilişkisi, metin dilbilimin temel unsurlarının edebiyata yansıtılması ve Türk edebiyatı metinlerinde metin dilbilimin uygulanmasını içine almaktadır. Tezimizin hazırlanmasında terkîbî/sentezci bir yöntem uygulanmıştır. Metin dilbilim alanında yayımlanmış olanbilgiler birçok farklı kaynaktan derlenerek, bir kuramsal bütün oluşturulmuş, ardından da oluşmuş bu kuramsal bütünbirden fazla değişik alandaki metin üzerinde uygulanarak, etkinliğinin ortaya konması çalışılmıştır. Bu çalışmanın uygulamalı bölümü için seçilen edebî metinlerden Attila İlhan'ın Sisler Bulvarıadlı şiiri, Sait Faik Abasıyanık'ın Müthiş Bir Tren adlı 382 hikayesi, Oğuz Atay'ın Tutunamayanlar romanı ve Haldun Taner'in Keşanlı Ali Destanı adlı tiyatrosu üzerine yapılan metin dilbilimsel çözümlemeler sonucunda anlaşılmıştır ki, edebî metnin birbirinden farklı seviyedeki birimleri, bazı etkileşimlere girerek, ahenkli bir bütünü ortaya koymaktadır. Metin dilbilimin geliştirdiği bağdaşırlık, tutarlılık ve metinlerarasılık kavramları da, edebî metnin bütünselliğinin anlaşılmasında son derece gerekli birer süreç olduğu anlaşılmıştır.