Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ÇİĞDEM ÇETİN
Danışman: Ayhan Ural
Özet:
Bu araştırmanın amacı, okullardaki yönetimin demokratiklik düzeyine ilişkin kavramsal bir çerçeve sunmak ve okullardaki yönetimin demokratiklik düzeyini katılım, özgürlük ve özerklik bakımından öğretmen ve okul yöneticilerinin görüşlerini belirlemektir. Genel tarama modelindeki araştırmanın örneklemini Ankara İli Keçiören ilçesindeki Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı devlet ortaokullarında 2015-2016 eğitim öğretim yılında görev yapan gönüllü 125 yönetici ve 675 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada, veri toplama aracı olarak Zencirci (2003) tarafından yapılan "İlköğretim okullarında yönetimin demokratiklik düzeyinin katılım, özgürlük ve özerklik boyutları açısından değerlendirilmesi" isimli doktora tezinde geliştirdiği “Yönetimin Demokratiklik Düzeyini Saptama Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmada iki bölümden oluşan ölçek kullanılmıştır. Anketin birinci bölümünde yönetici ve öğretmenlere demografik ve bazı kişisel özelliklerini belirlemeye yönelik 12'şer soru yönetilmiştir. İkinci bölümde ise yönetimin katılım, özgürlük ve özerklik boyutları açısından demokratiklik düzeyini belirlemeye yönelik “Yönetimin Demokratiklik Düzeyini Saptama Ölçeği” kullanılmıştır. Ölçekteki maddelerin 24’ü katılım, 11’i özgürlük ve 13’ü özerklik alt boyutuna ait olmak üzere, söz konusu ölçek toplam 48 maddeden oluşmaktadır. Maddeler 5’li Likert derecelemesine tabi tutulmuş olup; "(1) Hiçbir Zaman", "(2) Nadiren", "(3) Bazen", "(4) Çoğu Zaman" ve "(5) Her Zaman" şeklinde puanlandırılmıştır. Araştırma sonucunda, “Yönetimin Demokratiklik Düzeyini Saptama Ölçeği”nin "katılım" boyutunu oluşturan 24 maddenin tamamında yönetici ve öğretmen görüşleri arasında anlamlı farklılıklar saptanmış olup, maddelerin tamamında, öğretmenler yöneticilere göre daha olumsuz görüş bildirmişlerdir. Ölçeğin "özgürlük" boyutunu oluşturan 11 maddenin 4'ü dışında diğer 7 maddede yönetici ve öğretmen görüşleri arasında anlamlı farklılıklar olduğu, bu maddelerde öğretmen görüşlerinin yönetici görüşlerine göre daha olumsuz olduğu tespit edilmiştir. Öğretmenlerin okul yönetimlerinin demokratikliği bakımından katılım alt boyutunda diğer maddelere göre daha eleştirel yaklaşım sergiledikleri maddeler incelendiğinde yönetimin; bilgi paylaşımına, öğretmenlerin görüşlerini alıp almamasına, açık anlaşılır ve herkes tarafından eşit uygulanan ölçütler olup olmamasına yönelik maddeler olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, "Öğretmen, okutacağı ders kitaplarını, isteği doğrultusunda önerilenler arasından kendisi seçer" maddesine hem yöneticiler ve hem de öğretmenlerin olumsuz görüş belirttiği sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte; "özgürlük" boyutunda kadın yöneticilerin erkek yöneticilere göre daha olumlu görüş belirttikleri, 21-30 yaş aralığındaki öğretmenlerin tüm alt boyutlar ve genel ölçeğe ilişkin görüşlerinin daha olumlu olduğu, 51 yaş ve üzerindeki yöneticilerin katılım, özgürlük ve genel demokratikleşme ölçeğine ilişkin görüşlerinin daha olumlu olduğu, lisansüstü eğitime sahip öğretmen ve yöneticilerin özgürlük alt boyutunda daha olumlu görüş belirttikleri, mesleki kıdemi 21 yıl ve üzerinde olan öğretmenlerin tüm alt boyutlar ve genel ölçeğe ilişkin görüşlerinin daha olumsuz olduğu, bunun tersi olarak yöneticilik kıdemi 21 yıl ve üzerinde olan yönetici görüşlerinin daha olumlu olduğu, bir sendikaya üye olan öğretmenlerin tüm alt boyutlar ve genel ölçeğe ilişkin görüşlerinin daha eleştirel olduğu, bir sendikaya üye olan yöneticilerin de sadece "özgürlük" boyutunda daha olumsuz görüş belirttikleri, STK üyeliği olan öğretmenlerin ve sivil toplum kuruluşlarına üyeliği olmayan yöneticilerin daha olumsuz yaklaşım içerisinde oldukları tespit edilmiş olup bu bulgular araştırmanın önemli sonuçlarını oluşturmuştur. Bu sonuçlar karşısında uygulayıcılara; okul ortamının daha demokratik olması için her kademede bireyin düşüncelerinin dikkate alınmasına, alınan kararlara katılımın artırılması yönünde teşvik edici olunmasına ve bilgi paylaşımının önemine dikkat çekilip bu konuda daha duyarlı olunmasına yönelik öneriler sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Demokratiklik, Demokrasi, Demokrasi Eğitimi, Okulda Demokrasi