İran’da Türkiye Türkçesi Öğretimi

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Mihriban TARİFCİ

Danışman: KEMALETTİN DENİZ

Özet:

Dil yaşayan, gelişen ve değişen bir canlıdır. Dili öğrenme ortamları, amaçları, materyalleri, öğreten ve öğrenen ayrı ayrı dil öğrenimi üzerinde etkilidir. Türkçenin dünya üzerinde birçok ülkede öğretimi yapılmaktadır. Bu ülkelerden biri İran’dır. Coğrafi yakınlık ve kültürel bağlar başta olmak üzere sosyal, siyasi, ekonomik ve eğitimsel sebepler Türkiye Türkçesi öğretimine zemin hazırlamaktadır. İran’da Türkiye Türkçesi öğretimi yapılan çok sayıda resmî ve özel kurum bulunmaktadır. İran’da üniversiteler bünyesindeki Türk Dili ve Edebiyatı bölümlerinde (Allame Tabatabai Üniversitesi ve Urmiye Üniversitesi), bir üniversitede seçmeli ders olarak (Tahran Üniversitesi), Tahran Yunus Emre Enstitüsünde ve özel dil eğitim merkezlerinde Türkçe öğretimi yapılmaktadır. Allame Tabatabai Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümü öğretim elemanlarına ve öğrencilerine; Urmiye Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümü öğretim elemanlarına ve öğrencilerine, Tahran Üniversitesi Yabancı Diller ve Edebiyatları Fakültesi bünyesindeki seçmeli Türkçe dersini veren öğretim elemanına ve dersi alan öğrencilere; Tahran Yunus Emre Enstitüsü yöneticisine, öğretmenlerine ve kursiyerlerine; Tebriz, Tahran, Zencan Urmiye şehirlerinde araştırma yapılan özel dil eğitim merkezleri yöneticilerine, öğretmenlerine ve kursiyerlerine sorulan sorularla öğreticilerin eğitimleri ve Türk dilline katkıları, kullandıkları materyaller ve materyallerin olumlu ve olumsuz yönleri, Türkçe öğrenenlerin dil öğrenme amaçları, dil öğrenme durumları, kurumların genel durumunu ortaya koymak, Türkçe öğretimin imkânları ve karşılaşılan zorlukları tespit edip ihtiyaçlarını belirlemek amacıyla bu çalışma yapılmıştır. Çalışma grubunu Allame Tabatabai Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı vi bölümünün 4 öğretim elemanı ve 50 öğrencisi, Urmiye Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünün 2 öğretim elemanı ve 26 öğrencisi, Tahran Üniversitesi Yabancı Diller ve Edebiyatları Fakültesi bünyesinde seçmeli olarak verilen Türkçe dersine giren 1 öğretim elemanı ve dersi alan 15 öğrenci, Tahran Yunus Emre Enstitüsünün yöneticisi, 5 Türkçe öğretmeni ve 138 kursiyeri, 6’sı Tebriz’de, 6’sı Tahran’da, 1’i Zencan’da ve 1’i de Urmiye’de olmak üzere 14 özel dil eğitim merkezinin 14 yöneticisi, 16 Türkçe öğretmeni ve 186 kursiyeri, Türkiye Cumhuriyeti Tahran Büyükelçiliği bünyesinde bulunan ilköğretim okulu müdürü oluşturmaktadır. Literatürden hareketle çeşitli yöntemlere ilişkin sorular geliştirilmiştir. Bu sorular, uzman görüşü alınarak ve ön uygulama yapılarak son haline getirilmiştir. Çalışma gruplarının niteliğine göre nitel araştırma tekniklerinden doküman analizi, gözlem, görüşme ve anket yöntemleri kullanılmıştır. Bu yöntemler vasıtasıyla veriler toplanmıştır. Türk Dili ve Edebiyatı bölümü öğretim elemanlarının Türk Dili ve Edebiyatı alanında aldıkları eğitimler ve bu alanda yaptıkları yayınlar, bölümün dersleri ve ders işleme süreci, bu süreçte ortaya çıkan sorunlar hakkında bilgiler elde edilmiştir. Türk Dili ve Edebiyatı bölümü öğrencilerinin İran’da Türk Dili ve Edebiyatı bölümü ve Türk Dili ile ilgili görüşlerine ulaşılmıştır. Bunların yanında seçmeli olarak Türkçe dersini veren Türkçe öğretmeni ve seçmeli Türkçe dersini alan öğrencilere, Tahran Yunus Emre Enstitüsü yöneticisi, öğretmenleri ve kursiyerlerine; Türkçe öğretimi yapılan özel dil kursları yöneticisi, Türkçe öğretmeni ve kursiyerlerine yapılan uygulamalar sonucunda alan hakkında geniş bilgilere ulaşılmıştır. Araştırmada elde edilen verilerin analizi için içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. İçerik analizi yöntemiyle elde edilen bulgular gruplandırılarak katılımcı görüşleri ve yorumlarla birlikte sıralanmıştır. Çalışmada öncelikle kodlar tespit edilmiş, ardından kategori ve temalara ulaşılmıştır. Türkçe öğretiminin saç ayağını oluşturan öğretici, öğretim programı, öğrenci, ders materyali ve öğrenme ortamı temalar olarak belirlenmiştir. Çalışmada katılımcıların kod isimleri kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçları doğrultusunda birtakım önerilere yer verilmiştir