Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Gökçe Sueda AYDOĞDU
Danışman: Eda Köksal
Özet:
Bu çalışma gençlerin kronotip ve hedonik açlık durumlarının COVID-19 pandemi sürecinde yaşam tarzı ve beslenme durumu ile ilişkisini değerlendirmek amacıyla 19-25 yaş arası 216 üniversite öğrencisi ile yürütülmüştür. Çalışmadaki veriler; bireylerin sosyo-demografik bilgilerini, sağlık bilgilerini, pandemi öncesi ve sürecinde; beyana dayalı antropometrik ölçümlerini, beslenme alışkanlıklarını, fiziksel aktivite durumlarını ve Besin Gücü Ölçeği (PFS), Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi (PUKİ), Sabahçıl Akşamcıl Testi (MEQ), pandemi öncesi bir günlük olağan besin tüketim kaydı, pandemi sürecinde 24 saatlik geriye dönük besin tüketim kaydını içeren online anket yoluyla toplanmıştır. Pandemi öncesi veriler retrospektif olarak sorgulanmıştır. Çalışmada bireylerin pandemi öncesine göre pandemi sürecinde ara öğün sayısında, vücut ağırlığında, beden kütle indeksinde (BKİ), uyku süresinde ve PUKİ puanında istatistiksel olarak anlamlı bir artış belirlenmiştir (p<0.05). Bireylerin pandemi sürecinde fiziksel aktivite düzeyleri ile ana öğün sayılarında azalma, uyku kalitesinde kötüleşme saptanmıştır (p<0.05). Besin tüketimleri değerlendirildiğinde kadınların bitkisel protein (g) ve posa alımlarının (g) pandemi sürecinde azaldığı, kolesterol alımlarının (mg) arttığı; erkeklerin ise enerjinin proteinden ve çoklu doymamış yağ asitlerinden gelen yüzdesinin pandemi sürecinde azaldığı belirlenmiştir (p<0.05). Kronotipe göre akşamçıl bireylerin sabahçıl bireylere göre pandemi sürecinde daha yüksek sıklıkla sağlıksız besinlere yöneldiği, enerjinin karbonhidrattan gelen yüzdesinin arttığı bulunmuştur. Ara tip bireylerin vücut ağırlığında, ara tip ve akşamçıl tip bireylerin BKİ’sinde pandemi öncesine göre anlamlı artış belirlenmiştir (p<0.05). Hedonik açlığı olan bireylerin olmayanlara göre pandemi sürecinde daha yüksek sıklıkla sağlıksız besinlere yöneldiği bulunmuştur. Hedonik açlığı olan kadınlarda ara öğün sayısı, vücut ağırlığı ve BKİ’sinde artış gözlemlenirken, hedonik açlığı olmayan kadınlarda vücut ağırlığında ve BKİ’sinde azalma olduğu belirlenmiştir (p<0.05). Hedonik açlığı olan bireylerin olmayanlara göre pandemi sürecinde uyku kalitesinin daha kötü olduğu saptanmıştır (p<0.05). Yapılan bu çalışmada pandemi sürecinin genç bireylerin yaşam tarzında olumsuz değişikliklere yol açtığı ve bireylerin kronotiplerinin ve hedonik açlık durumlarının bu değişiklikleri etkileyebileceği sonucuna varılmıştır. Bu bağlamda pandemi sürecinde sağlığın korunması ve geliştirilmesi açısından yaşam tarzı değişikliklerinin olumlu yönde değiştirilmesine yönelik önlemlerin alınması son derece önemlidir. Bu önlemler belirlenirken bireylerin kronotiplerinin dikkate alınması ve hedonik açlıklarını azaltabilecek uygulamalara yer verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler : Kronotip, Hedonik açlık, Yaşam tarzı, COVID-19, Beslenme