Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: AYŞE KAZANCI TINMAZ
Danışman: Ferudun Sezgin
Özet:
Bu araştırmanın amacı eğitim yönetiminde kuram, araştırma ve uygulama bütünlüğünü incelemektir. Bu amaçla kuram, araştırma ve uygulama bütünlüğünü engelleyen durumlar ve bütünlüğü sağlamaya yönelik öneriler araştırılmış, okul yöneticileri ve öğretmenlerin araştırma deneyimleri, mesleki uygulamalarında kuramsal ve araştırma temelli bilgi kullanım durumu ve biçimleri, kullanım sürecinin belirleyicileri incelenmiştir. Araştırma karma yöntem paradigmasına göre tasarlanmıştır. Araştırma deseni olarak nicel ve nitel yöntemlerin aynı anda yürütüldüğü yakınsayan paralel desen tercih edilmiştir. Araştırmanın nicel bölümünde evren, Samsun ilinin sekiz ilçesinde yer alan resmi ilkokul ve ortaokullarda 2017-2018 eğitim öğretim yılında görev yapan okul yöneticileri ve öğretmenlerden oluşmaktadır. Bu evrenden oranlı tabakalı örneklem yolu ile belirlenen örneklemde 814 öğretmen, 180 okul yöneticisi bulunmaktadır. Araştırmanın nitel bölümünde katılımcılar amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme ve kar topu örnekleme ile belirlenmiştir. Çalışma grubunda lisansüstü eğitimi olan 14 okul müdürü ve 16 öğretmen ile eğitim yönetimi alanında görev yapan 10 akademisyen yer almıştır. Araştırmanın nicel bölümünde araştırmacı tarafından geliştirilen; “Kişisel Bilgiler”, kavramsal, araçsal ve sembolik olmak üzere üç boyuttan oluşan “Kuramsal ve Araştırma Temelli Bilgi Kullanımı Ölçeği (KATBKÖ)” ile farkındalık, beceri, örgütsel faktörler ve iletişim faktörlerinden oluşan “Kuramsal ve Araştırma Temelli Bilgi Kullanımı Belirleyicileri Ölçeği (KATBKBÖ)”nin yer aldığı veri toplama aracı kullanılmıştır. Nitel bölümde ise okul müdürü, öğretmen ve
vii
akademisyenler için yarı yapılandırılmış görüşme formları tasarlanmıştır. Araştırmanın nicel boyutunda alt problemlere uygun istatistiksel testler kullanılmış, nitel bölümünde veriler betimsel analiz tekniği ile çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda eğitim yönetiminde kuram, araştırma ve uygulama bütünlüğünün yeterli ölçüde ve nitelikte sağlanamadığı belirlenmiştir. Araştırmanın nicel bölümünde ulaşılan sonuçlar şu şekilde özetlenebilir: Okul yöneticileri ve öğretmenlerin mesleki hayatlarında kuramsal ve araştırma temelli bilgiyi araçsal, kavramsal ve sembolik amaçlı kullanabileceği, kuramsal ve araştırma temelli bilgi kullanımı konusunda farkındalık ve becerilerine yönelik bireysel algılarının olumlu olduğu, görev yaptıkları okullardaki örgütsel faktörlerin kuramsal ve araştırma temelli bilgi kullanımı için uygun olduğunu düşündükleri görülmüştür. Katılımcılar, iletişim faktörlerinin okul yöneticileri ve öğretmenlerin kuramsal ve araştırma temelli bilgi kullanımını olumlu etkileyeceğine inanmaktadır. Araştırma deneyimi kapsamında ulaşılan sonuçlara göre ise okul yöneticileri ve öğretmenlerin bu deneyime büyük ölçüde sahip olmadığı görülmüştür. KATBKÖ alt boyutlarında okul yöneticisi ve öğretmen görüşleri farklılaşmazken KATBKBÖ’nden sadece örgütsel faktörler boyutunda okul yöneticileri lehine anlamlı bir farklılık ortaya çıkmıştır. Bir başka sonuca göre farkındalık ve becerinin okul yöneticilerinin kavramsal ve sembolik kullanımını, farkındalık ve iletişim faktörlerinin araçsal kullanımı yordadığı tespit edilmiştir. Öğretmenlerin kavramsal kullanımı üzerinde farkındalık, beceri, örgütsel faktörler ve iletişim faktörlerinin tamamının anlamlı yordayıcı olduğu görülürken; farkındalık, beceri ve iletişim faktörlerinin araçsal ve sembolik kullanımı yordadığı sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmanın nitel bölümünde ulaşılan sonuçlardan bazılarına göre; eğitim yönetimi disiplinler arası uygulamalı bir disiplindir. Eğitim yönetiminin temel amaçları; alanın kuramsal ve uygulama boyutlarının ihtiyaç duyduğu bilgi birikimini alanla ilgili araştırmalar yaparak ve bilimsel makaleler üreterek geliştirmek ve uygulayıcıların mesleki süreçlerde karşılaştıkları sorunlara çözüm üretmektir. Eğitim yönetiminin uluslararası bağlamda kuramsal alt yapısı giderek güçlenmekle birlikte alanın eklektik görüntüsü devam etmekte ve eğitim yönetimine özgü kuram geliştirme girişimleri sınırlı kalmaktadır. Türkiye’de ise alanda batı kökenli kuram ve kavramları uyarlama ve aktarma anlayışı devam etmektedir. Araştırma üretimi açısından eğitim yönetiminde uluslararası düzeyde yeterli ölçüde ve nitelikte araştırma yapıldığı, Türkiye bağlamında araştırma üretiminin nicel olarak yeterli olduğu ancak nitelik sorunu taşıdığı belirlenmiştir. Türkiye’de araştırmaların uygulamadaki sorunlara cevap arama kaygısı taşımaktan çok kariyer odaklı üretildiği sonucuna ulaşılmıştır. Okul müdürleri ve öğretmenlerin kuram, araştırma ve uygulama kavramlarına yönelik kavram yanılgıları bulunmamış ve kavramların birbiriyle ilişkili olarak değerlendirildiği görülmüştür. Okul müdürleri ve öğretmenler eğitim araştırmalarının temel amaçlarının eğitim-öğretim sorunlarına çözüm getirme ve niteliği artırma olduğunu belirtirken okul müdürleri ayrıca bireyi ve toplumu geliştirme amacına vurgu yapmışlardır. Okul müdürleri ve öğretmenlere göre nitelikli bir araştırmanın en temel iki özelliği; somut bir probleme yönelik olma ve sonuç ve önerilerin uygulanabilir olmasıdır. Okul müdürü ve öğretmenler kuramsal ve araştırma temelli bilginin faydalı, güvenilir ve önemli olduğunu düşünmektedir. Kuramsal ve araştırma temelli bilgiden yararlanmanın okul müdürlerine ve öğretmenlere mesleki ve bireysel faydaları bulunmaktadır. Okul müdürlerinin araştırma yapma deneyimleri sınırlı iken öğretmenler bilimsel araştırma yapmakta ve bilimsel faaliyetlere katılmaktadır. Okul müdürleri ve öğretmenler son bir yılda kuramsal ve araştırma temelli bilgiyi kavramsal, araçsal ve sembolik amaçlı kullanmışlardır. Akademisyenler, araştırma sonuçlarının uygulayıcılara transfer edilmesi konusunda, akademisyenlerin sorumluluğu olduğunu düşünmektedir. Eğitim yönetiminde kuram, araştırma ve uygulama bütünlüğü yeterli düzeyde sağlanamamakta ve bunun öğretmenler ve okul yönetim ekiplerinden, akademisyenlerden, MEB’den, üniversitelerden, yetersiz iletişim ve iş birliğinden kaynaklanan çok sayıda nedeni bulunmaktadır. Kuram, araştırma ve uygulama bütünlüğünün sağlanabilmesi için okul müdürleri ile öğretmenlere, akademisyenlere, üniversitelere ve MEB’e düşen sorumluluklar bulunmaktadır. Bu sorun, bütüncül bakış açısıyla ele alınarak ve tüm paydaşların bir araya gelerek çözebileceği çok boyutlu bir özellik göstermektedir.
Anahtar Kelimeler : Kuram, araştırma, uygulama, kuram ve uygulama kopukluğu, eğitim yönetimi