Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, TEMEL EĞİTİM ANA BİLİM DALI, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ÖZGE NURLU
Danışman: Naciye Aksoy
Özet:
Bu araştırmanın genel amacı, sınıf öğretmenlerinin, matematik dersine ilişkin cinsiyet kalıp yargılarını belirlemek ve bu kalıp yargıların öğrenciler üzerindeki yansımalarını ortaya çıkarmaktır. Bu genel amaç doğrultusunda, matematiğe ilişkin farklı cinsiyet kalıp yargı düzeylerine sahip olan öğretmenlerin öğrencileri ile olan etkileşimleri, öğrencilerin bu kalıp yargılara ne ölçüde sahip oldukları ve matematik başarılarının cinsiyete göre farklılık gösterip göstermediği incelenmiştir. Tarama modelinde gerçekleştirilen çalışma, hem nitel hem de nicel araştırma yöntemlerini içerdiği için karma araştırma deseni özelliği taşımaktadır. Çalışmaya seçkisiz örnekleme yöntemlerinden oranlı küme örneklemesi kullanılarak belirlenen 393 4. sınıf öğretmeni katılmıştır. Farklı düzeylerde matematiksel cinsiyet kalıp yargısına sahip olan öğretmenlerin, cinsiyet kalıp yargılarına ilişkin görüşlerini, sınıf içi uygulamalarını, öğrencileri üzerindeki yansımalarını (başarı, matematiksel cinsiyet kalıp yargısı) karşılaştırmak için amaçlı örnekleme yöntemlerinden, aşırı ve aykırı durum örneklemesi ile üç kadın, bir erkek toplam dört öğretmen belirlenmiştir. Öğretmenlerin sahip oldukları matematiksel cinsiyet kalıp yargıları belirleyebilmek amacı ile araştırmacı tarafından geliştirilen ‘Matematikte Cinsiyet Ölçeği’ kullanılmıştır. Öğretmenlerin sahip olduğu matematiksel cinsiyet kalıp yargılarına ilişkin farkındalıklarını ve algılarını daha detaylı değerlendirebilmek için görüşme, öğretmen-öğrenci ilişkilerine
vi
somut yansımalarını inceleyebilmek için de gözlem yapılmıştır. Ayrıca, öğrencilerin matematiksel cinsiyet kalıp yargıları Beilock, Gunderson, Ramirez ve Levine (2010) tarafından geliştirilip, araştırmacı tarafından Türkçeleştirilen Cinsiyet Kalıp Yargısı Anketi ile; matematik başarıları ise Fidan (2013) tarafından geliştirilen Matematik Başarı Testi ile ölçülmüştür. Nicel veriler, SPSS programı kullanılarak betimsel istatistik, t-tesi ve Mann Whitney U testi ile analiz edilmiştir. Betimsel analiz yönteminin kullanıldığı görüşme ve gözlem verileri için ise MAXQDA analiz programından faydalanılmıştır. Araştırma sonuçları, sınıf öğretmenlerinin matematik cinsiyet kalıp yargılarına orta düzeyde sahip olduklarını ve anlamlı bir şekilde matematiğin erkek alanı olduğuna inandıklarını ortaya koymuştur. Matematik alanına ilişkin cinsiyetçi kalıp yargıya sahip olan öğretmenlerin bu açıdan eşitlikçi olan öğretmenlere göre daha erkek yanlısı ifadelerde bulundukları görülmüştür. Matematik dersinde yapılan gözlem sonuçlarına göre, öğretmen tarafından başlatılan akademik etkileşimler ile öğrencilere verilen dönütlerin, öğretmenlerin sahip oldukları matematiksel cinsiyet kalıp yargısı bağlamında farklılık gösterdiği ortaya konmuştur. Ancak öğrenciler tarafından başlatılan akademik etkileşimlerde öğretmenlerin sahip olduğu matematiksel cinsiyet kalıp yargıların bir yansımasının bulunmadığı gözlenmiştir. Cinsiyet Kalıp Yargısı Anketi sonuçları ise, öğrencilerin çoğunun matematiksel cinsiyet kalıp yargısına sahip olmadıkları ortaya koymuştur. Bununla birlikte öğrencilerin matematik başarılarının cinsiyete göre anlamlı bir şekilde farklılaşmadığı görülmektedir. Daha genel bir ifade ile dördüncü sınıf düzeyindeki öğrencilerin, öğretmenlerinin sahip oldukları matematiksel cinsiyet kalıp yargıları benimsemedikleri, dolayısı ile bu kalıp yargıların öğrencilerin matematik başarıları üzerinde bir yansımasının bulunmadığı saptanmıştır. Bu sonuçlar doğrultusunda, Milli Eğitim Bakanlığına, eğitim fakültelerine ve araştırmacılara öneriler sunulmuştur. Öğretmenlerin sahip oldukları matematiksel cinsiyet kalıp yargıların farkında bile olmadıkları tespit edildiği için Milli Eğitim Bakanlığı tarafından öncelikle farkındalık yaratacak ve daha sonra bu kalıp yargıların yeniden üretilmesinin önüne geçecek hizmet içi eğitim programları ve projeler düzenlenmelidir. Eğitim fakültelerindeki zorunlu derslerin içeriğine toplumsal cinsiyet eşitliği bakış açısı yansıtılmalıdır. Toplumsal cinsiyet eşitliği ve eğitim ekseninde planlanmış seçmeli dersler de öğretmen yetiştirme programlarında yer bulmalıdır. Araştırmaya katılan öğrencilerin matematiksel cinsiyet kalıp yargılarını içselleştirmedikleri gözlenmiştir. Bu bağlamda, öğrencilerin hangi kaynaklardan beslenerek, matematiksel cinsiyet eşitliğine dair bir görüşü benimsemiş olabilecekleri tespit edilmeli ve bu kaynaklar desteklenmelidir ve hangi duyuşsal ve sosyolojik faktörlerin en azından bu yaş grubunun matematiksel cinsiyet kalıp yargılarını içselleştirmelerine engel olduğu ortaya konmalıdır. Bununla birlikte uzun bir süreci kapsayacak boylamsal çalışmalar yapılarak, öğrencilerin hangi eğitim düzeyinde bu tür cinsiyetçi bakış açılarını edinmeye başladıkları, hangi akademik alanları ve meslek kollarını seçtikleri takip edilmeli ve böylece öğretmen özelliklerinin öğrenciler üzerindeki yansımaları daha kapsamlı bir şekilde incelenmelidir. Ayrıca bu gibi kalıp yargıların yeni kuşaklara taşınmasında rol alan ebeveynler, akran grupları, çocuk programları, çizgi filmler, reklamlar, okul ortamları, eğitim-öğretim materyalleri gibi öğretmenler ile birlikte diğer sosyal etmenlerin de dâhil edildiği daha bütüncül araştırmalar yapılmalı, farkındalık yaratılmalı ve önlem alıcı projeler geliştirilmelidir
Anahtar Kelimeler: Matematik Eğitiminde Cinsiyet Eşitliği, Matematiksel Cinsiyet Kalıp Yargıları, Matematik Başarısı