Endüstriyel kazaların kök nedenlerine göre kuruluş kaza riskinin analitik hiyerarşi prosesi (AHP) ile değerlendirilmesi

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2023

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Şehmus ÜNVERDİ

Danışman: Saliha Çetinyokuş

Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu

Özet:

Endüstriyel kazaların önlenmesi ve etkilerinin en aza indirilmesi tüm gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin olduğu gibi ülkemizin de öncelikli iş sağlığı ve güvenliği konuları arasında yer almaktadır. Bu tez çalışmasında, endüstriyel kazaların kök nedenlerine göre kuruluş kaza riskinin çok kriterleri karar verme yöntemlerinden (ÇKKV) olan Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) ile değerlendirilmesi amaçlanmıştır. İlk aşamada, kök neden kriterlerini belirlemek amacıyla Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) istatistikleri kullanılarak kimya sektöründe 2015 2020 yılları arasında yaşanmış ölümlü ve uzuv kayıplı iş kazası verileri Pareto analizi ile değerlendirilmiştir. Analiz sonucunda, sektörde yaşanan kazaların %80’ini oluşturan ana kriterler belirlenmiştir. Ardından, literatür araştırması ve beyin fırtınası çalışmaları yürütülerek endüstriyel kaza kök nedeni olabilecek nihai ana ve alt kriterler tespit edilmiş ve belirlenen bu kriterler AHP analizi kullanılarak ilgili uzman görüşleri üzerinden ağırlıklandırılmıştır. Ana kriterlerden biri olan insan hataları, %35 önem ile en önemli kriter olarak belirlenmiştir. Bunu %20 önem ile ekipman hataları, %19 önem ile proses hataları izlemiştir. İkinci aşamada, yine AHP analizi ile örnek 3 üst seviyeli endüstriyel kuruluşta, aynı kök neden ana ve alt kriterleri üzerinden saha uygulaması yapılmıştır. Kuruluşlar, endüstriyel kaza riski açısından ayırt edici bir sıralama sergilemiştir (B Kuruluşu= 0,420>, A Kuruluşu= 0,354 >, C Kuruluşu= 0,226). Önerilen metodolojinin, birden çok kriterin karşılaştırılmasını amaçlayan bu tür problemlerde uygun olduğu gösterilmiştir. AHP analizi ile nicel ve nitel değerlendirme kriterleri eş zamanlı olarak modele dâhil edilerek, uzman görüşleri üzerinden objektif bir sonuç sağlanmıştır. Tez çalışmasında elde edilen bulguların, İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) profesyonellerine rehberlik edeceği ve önemli bir kaynak teşkil edeceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler : Endüstriyel kazalar, iş sağlığı ve güvenliği, pareto analizi, çok kriterli karar verme yöntemi (ÇKKV), AHP