Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2015
Öğrenci: MURAT ALTINDAĞ
Danışman: NECATİ CEMALOĞLU
Özet:Bu araştırmanın amacı, ilköğretim okulu öğrencilerinin okul yaşamının niteliğine ilişkin algılarını saptamak ve bu algılara neden olan etkenleri öğretmen, okul yöneticisi ve akademisyen görüşleri doğrultusunda inceleyerek okul yaşamının niteliğinin geliştirilmesine yönelik görüş ve önerileri belirlemektir. Araştırma deseni, karma yöntem olarak tanımlanan nitel ve nicel yöntemlerden birlikte faydalanılan açıklayıcı desendir. Bu bağlamda araştırmada iki farklı şekilde veri elde edilmiştir. Nicel verilerin elde edilmesi için Ankara ili merkez ilçelerinde öğrenim gören ilköğretim okulu 8. sınıf öğrencilerinden 381 öğrencinin okul yaşamının niteliğine ilişkin algıları belirlenmiştir. Nitel verilerin elde edilmesi için, nicel araştırma yöntemiyle elde edilen bulgulardan yararlanılmıştır. Bu bağlamda nitel araştırma desenlerinden biri olan durum çalışması aracılığıyla ilköğretim okulları okul yaşamının niteliği alt boyutlarında düşük öğrenci algılarına neden olan etkenlere ilişkin; amaçlı örnekleme yönteminden maksimum çeşitlilik örnekleme tekniği kullanılarak belirlenen altı öğretmen ve altı okul yöneticilerinin görüşleri alınmıştır. Belirlenen bu görüşler temalar bazında gruplandırılarak yine amaçlı örnekleme yöntemi ile belirlenen dört alan uzmanı akademisyen tarafından tekrar değerlendirilmiştir. Sonrasında nicel ve nitel araştırma teknikleri ile elde edilen bulgular ilgili alanyazınla ilişkili bir biçimde tartışılmıştır. Araştırmada nicel verileri toplamak amacıyla Bourke (1992) tarafından geliştirilen ve araştırma kapsamında Türkçe' ye uyarlaması yapılan "Okul Yaşamının Niteliği Ölçeği" (OYNÖ) kullanılmıştır. Nitel boyutta veriler ise, araştırma konusunun alanyazınına ve alan uzmanlarının görüşlerine dayalı olarak oluşturulan yarı yapılandırılmış görüşme formuyla toplanmıştır. Bu araştırmanın nicel boyutu kapsamında öğrencilerin okul yaşamının niteliğine ilişkin algıları, OYNÖ de yer alan yedi boyut (genel memnuniyet, olumsuz duygular, öğretmen-öğrenci ilişkisi, sosyal uyum, fırsatlar, başarı ve okul cazibesi) kapsamında ele alınmış ve sonrasında her bir maddeye yönelik analizler yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda: (1) Genel memnuniyet boyutunda öğrencilerin okulda yapılan etkinliklerden keyif almadıkları ve okula her gün gelmekte istekli olmadıkları; öğretmen öğrenci ilişkisi boyutunda, öğretmenlerin eşit ve adil davranmadıkları; sosyal uyum boyutunda, öğrencilerin kendi okullarında akranları arasında popüler olmadıkları ve insanlar tarafından düşünülmedikleri; başarı boyutunda, okulun öğrencilerin çalışmalarını yürütebileceği imkânları sağlayamadığı; okul cazibesi/çekiciliği boyutunda, okulda fazladan çalışma yapmaktan hoşlanmadıkları, yapılan çalışmalardan heyecan duymadıkları, öğrenmenin yeteri kadar eğlenceli ve keyifli olmadığı, yapılan çalışmaların merak uyandırıcı olmadığı yönünde düşük algılar tespit edilmiştir. Ayrıca OYNÖ alt boyutlarına ilişkin öğrenci algılarının en yüksek olduğu boyut "fırsatlar" en düşük olduğu boyutun ise "okulun cazibesi/çekiciliği" olduğu tespit edilmiştir. OYNÖ alt boyutlarına ilişkin öğrenci algıları (2) cinsiyet değişkenine göre incelendiğinde; sadece okulun cazibesi/çekiciliği boyutunda anlamlı bir farklılık olduğu ve kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre okulu daha cazip bulduğu tespit edilmiştir. (3) İlçe değişkenine göre incelendiğinde ise öğrenci algılarında anlamlı bir farklılık olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda ilçelerin sosyo-ekonomik düzeyi yükseldikçe bu ilçelerde öğrenim gören öğrencilerin okul yaşamının niteliğine ilişkin algılarının düştüğü belirlenmiştir. Araştırmanın nitel boyutunda, nicel verilerden elde edilen bulgular doğrultusunda öğretmen ve okul yöneticilerine; okul yaşamının niteliği "Genel Memnuniyet", "Öğretmen-Öğrenci İlişkisi", "Sosyal Uyum", "Başarı" ve "Okul Cazibesi/Çekiciliği" boyutlarına ilişkin düşük olan öğrenci algılarının nedenleri ve çözüm önerileri sorulmuş ve katılımcılardan elde edilen veriler içerik analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırmaya katılan öğretmen ve okul yöneticilerine göre öğrencilerin okul yaşamını olumsuz etkileyen nedenler şunlardır: (1) okulun fiziki yapıları ve sosyal imkânları öğrenci beklentilerini karşılamadığı için okul öğrenciye cazip gelmemektedir. 2) Öğretim programları içerik ve doku açısından zengin olmadığı gibi; yoğun, akademik ve konu ağırlıklı olup kazanımları ve zekâ farklılıklarını dikkate almamaktadır. (3) Okullarda öğretim yöntemi olarak genellikle öğretmen merkezli takrir (düz anlatım) yöntemi kullanılmakta, başarı ise genellikle test yöntemleri ile değerlendirilmektedir. (4) Öğretim politikalarında süreklilik olmadığı gibi merkezdeki planlamalar ile alandaki uygulamalar arasında uyuşmazlık vardır. Bununla birlikte programın izlenmesi ve değerlendirilmesi yapılmamaktadır. (5) Öğretmenler program gerekliliklerine uygun mesleki yeterlilikte olmadıkları gibi yeterli düzeyde mesleki rehberlik de alamamaktadırlar. (6) Öğretmenlerin iş doyumu düşüktür. (7) Ailelerin çocuk yetiştirme konusundaki yanlış uygulamaları çocukların okul yaşamına olumsuz yansımaktadır. (8) Okul etkinlikleri okul dışındaki kontrolsüz çevreyle (olumsuz akran grubu, bilgisayar oyunları, internet ortamı vb.) rekabet edememekte ve öğrencilerin ilgileri okul dışı kontrolsüz çevreye kaymaktadır. Öğretmen ve okul yöneticileri tarafından belirtilen sorunlara ilişkin akademisyen görüşleri ise şunlardır: (1) Günümüz geleneksel okul modelleri çağın gereklerine cevap veremediği gibi toplumun ve öğrencilerin beklentilerini karşılayacak nitelikte değildir. Bu bağlamda öğrencilerin yaşam kültürünü dikkate alan, öğrenci doğasına uygun öğrenme ortamlarını içinde barındıran, çocukların bireysel farklılıklarının keşfedildiği, dijital medyanın eğitsel amaçlarla daha yaygın kullanıldığı ve eğlenerek öğrenmenin merkeze alındığı bir okul kurgusuna ihtiyaç duyulmaktadır. (2) Öğretim programları sadeleştirilerek öğrencilerin ilgileri, ön bilgileri ve hoşlandıkları şeyler programda yer almalı, konular azaltılarak derinlemesine işlenmeli ve program uygulamalarının tüm süreçleri izlenerek değerlendirilmelidir. (3) Öğretmenlerin mesleki yeterliliği artırılmalıdır. (4) Okullarda öğrencilerin akademik gelişimlerinin yanında sosyal ve kişisel gelişimlerini de destekleyen dersler, kurlar veya projeler yapılmalıdır.