Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR ÖĞRETMENLİĞİ ANABİLİM DALI, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Gönül Tekkurşun Demir
Danışman: Halil İbrahim Cicioğlu
Özet:
Araştırmada bir yıldan beri günde en az 6 saat eSpor oyunu oynayan, X, Y ve Z
kuşağındaki eSpor oyuncularının spora yönelik tutumunun, dijital oyun bağımlılığının,
dijital oyun bağımlılığına yönelik farkındalığının belirlenmesi ve katılımcıların spor ile
dijital oyun bağımlılığına ilişkin eğilimlerinin saptanması amaçlanmıştır. Karma modelde
yürütülen araştırmanın nicel basamağına 255’i X kuşağından, 348’i Y kuşağından ve
451’si Z kuşağından olmak üzere toplam 1054, nitel basamağına X kuşağından 173, Y
kuşağından 201, Z kuşağından 218 olmak üzere 592 eSpor oyuncusu katılmıştır. Spora
Yönelik Tutum Ölçeği, Oyun Bağımlılığı Ölçeği, Dijital Oyun Bağımlılığına İlişkin
Farkındalık Ölçeği ile açık uçlu form’un kullanıldığı araştırmanın nicel analizinde
MANOVA ve Pearson Korelasyon analizi kullanılmıştır. Verilerin nitel analizinde ise
içerik analizinden yararlanılmıştır. Araştırma bulgularına göre; X ve Y kuşağındaki
kadınların spora yönelik tutumlarının erkeklerinkinden; Y ve Z kuşağındaki erkeklerin
oyun bağımlılığının kadınlarınkinden ve X, Y ve Z kuşağındaki erkeklerin dijital oyun
bağımlılığına ilişkin farkındalıklarının kadınlarınkinden yüksek olduğu saptanmıştır.
Araştırmada düzenli spor yapan Y ve Z kuşağındaki eSpor oyuncularının spora yönelik
tutumlarının, düzenli spor yapmayanlardan; Z kuşağındaki düzenli spor yapanların dijital
oyun bağımlılığına ilişkin farkındalıklarının, düzenli spor yapmayanlardan daha yüksek
olduğu belirlenmiştir. Düzenli spor yapma durumunun oyun bağımlılığı düzeyini
etkilemediği saptanmıştır. X kuşağındaki lisans mezunlarının spora yönelik tutumunun,
lise ve ortaokul mezunlarından yüksek olduğu görülmüştür. Ortaokul mezunu Y ve Z
kuşağındaki eSpor oyuncularının oyun bağımlılığının lise ve lisans olanlardan daha yüksek
olduğu belirlenmiştir. Eğitim durumu lisans olan X kuşağındaki eSpor oyuncularının dijital
vi
oyun bağımlılığına ilişkin farkındalık düzeylerinin ortaokul ve lise olanlardan daha yüksek
olduğu saptanmıştır. Ekonomik durumu yüksek olan Z kuşağındaki eSpor oyuncuların
spora yönelik tutumlarının, ekonomik durumu orta olanlardan daha yüksek olduğu
saptanmıştır. Ayrıca katılımcıların ekonomik durumuna göre oyun bağımlılığı ile dijital
oyun bağımlılığına ilişkin farkındalığının anlamlı farklılık göstermediği belirlenmiştir.
Ekonomik durumu yüksek olan Z kuşağındaki eSpor oyuncuların spora yönelik
tutumlarının, ekonomik durumu orta olanlardan daha yüksek olduğu saptanmıştır. Ayrıca
katılımcıların ekonomik durumuna göre oyun bağımlılığı ile dijital oyun bağımlılığına
ilişkin farkındalığının anlamlı farklılık göstermediği belirlenmiştir. Zararlı alışkanlığı
olmayan Y kuşağındakilerin spora yönelik tutumunun zararlı alışkanlığı olanlardan, Y
kuşağında zararlı alışkanlığı olanların oyun bağımlılığının zararlı alışkanlığı
olmayanlardan ve zararlı alışkanlığa sahip olmayan Y ile Z kuşağındakilerin dijital oyun
bağımlılığına ilişkin farkındalıklarının zararlı alışkanlığa sahip olanlardan daha yüksek
olduğu saptanmıştır. Y kuşağındaki beden kitle indeksi normal olan eSpor oyuncularının
spora yönelik tutumlarının obez olanlardan, Y kuşağında yer alan beden kitle indeksi obez
olanların oyun bağımlılığının normal ve zayıf olanlardan, beden kitle indeksi normal olan
X ve Y kuşağındakilerin dijital oyun bağımlılığına ilişkin farkındalığının obez olanlardan
daha yüksek olduğu saptanmıştır. Ayrıca SYTÖ ile OBÖ arasında negatif yönde düşük
düzeyde; DOBİFÖ ile OBÖ arasında negatif yönde düşük düzeyde; SYTÖ ve DOBİFÖ
arasında pozitif yönde orta düzeyde anlamlı ilişki bulunmuştur. Araştırmanın nitel
basamağında X, Y ve Z kuşağındaki eSpor oyuncularının spora yönelik görüşlerinin farklı
temalar altında toplandığı görülmüştür. Spora yönelik, X kuşağındaki eSpor oyuncularının
olumlu, olumsuz ve zararlı temaları yönünde görüş bildirdiği; Y kuşağındaki eSpor
oyuncularının ikincil ve önemli temaları yönünde görüş bildirdiği; Z kuşağındaki eSpor
oyuncularının ikincil ve gereklilik temaları yönünde görüş bildirdiği saptanmıştır. X, Y ve
Z kuşağındaki eSpor oyuncularının dijital oyun bağımlılığına yönelik görüşlerinin ise
benzer ve farklı alt kategorileri oluşturduğu belirlenmiştir. X, Y ve Z kuşağındaki eSpor
oyuncularının dijital oyun bağımlılığı hakkındaki görüşlerinin toplandığı benzer temaların;
zararlı ve ret temaları olduğu; dijital oyun bağımlılığının birey üzerinde olumsuz
etkilerinin olmasından dolayı, dijital oyun bağımlılığının zararlı görüldüğü saptanmıştır.
Sonuç olarak X, Y ve Z kuşağındaki eSpor oyuncularının spora yönelik tutumlarının
yüksek, oyun bağımlılığı düzeyinin orta, dijital oyun bağımlılığına ilişkin farkındalık
düzeylerinin de orta düzeyde olduğu belirlenmiştir. Ayrıca X, Y ve Z kuşağındaki eSpor
oyuncularının çoğunlukla sporu ikincil bir seçenek olarak gördüğü aynı zamanda da sporun
yararlarına ilişkin görüş sahibi olduğu; X, Y ve Z kuşağındaki eSpor oyuncularının
çoğunluğunun da dijital oyun bağımlılığının zararlarını vurguladığı, katılımcıların dijital
oyun bağımlılığı ile ilgili farkındalık sahibi olduğu sonucuna varılmıştır.
Anahtar Kelimeler : Spor, dijital oyun, bağımlılık, farkındalık