Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2013
Öğrenci: MUSTAFA SERHAT EKİNCİ
Danışman: METİN GÜRÜ
Özet:Fitosteroller olarak adlandırılan bitki sterolleri bitki hücresi zarının önemli yapısal bileşenleridirler. Tüketimlerinin düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) kolesterol ve toplam kolesterol seviyelerini düşürdükleri ve dolayısıyla kardiyovasküler hastalık riskini azalttıkları bilinmektedir. Yapılan bu çalışmada, ekonomik değeri olmayan şeftali (Prunus persica) çekirdeği içlerinden ve kavun (Cucumis melo) çekirdeklerinden fırın modelli süperkritik özütleme cihazı kullanılarak, süperkritik karbon dioksit ile yağlar özütlenmiştir. Özütlenen yağlarda bitkilerde en çok bulunan ß-sitosterol, stigmasterol ve kampesterol fitosterollerinin varlığı araştırılmıştır. Sonuçlara göre şeftali çekirdek içlerinden özütlenen yağlarda ß-sitosterolün, kavun çekirdeklerinden özütlenen yağlarda ise ß-sitosterol ve stigmasterolün bulunduğu tespit edilmiştir. Çalışmada ayrıca, süperkritik akışkan ile özütleme işleminde etkili olduğu bilinen sıcaklık, basınç, süperkritik akışkanın akış hızı, numune boyutu ve özütleme süresi parametrelerinin özütlenen yağ ve fitosterol miktarlarına etkisi incelenmiştir. Özütlenen yağlardaki fitosterollerin nitel ve nicel analizleri Gaz Kromatografisi - Kütle Spektrometresi (GC-MS) cihazı ile yapılmıştır. Nicel analizlerde deneysel hataların önüne geçmek için başlangıç standardı (5?-kolestan) kullanılmıştır. Şeftali çekirdek içleri ile yapılan çalışmalar sonucunda, parametrelerin çalışma aralıklarında, en uygun sıcaklık, basınç, CO2 akış hızı, ortalama çekirdek içi partikül çapı ve özütleme süresi değerleri sırasıyla 40 °C, 200 bar, 7 ml/min, 0,3 mm ve 3 saat, bu değerlerde özütlenen yağ miktarı 35,3 g/100 g çekirdek içi, ß-sitosterol miktarı ise 1220 mg/kg çekirdek içi olarak bulunmuştur. Kavun çekirdekleri ile yapılan çalışmalar sonucunda, parametrelerin çalışma aralıklarında, en uygun sıcaklık, basınç, CO2 akış hızı, ortalama çekirdek partikül çapı ve özütleme süresi değerleri sırasıyla 33 °C, 200 bar, 6 ml/min, 0,4 mm ve 3 saat, bu değerlerde özütlenen yağ miktarı 36,8 g/100 g çekirdek, toplam fitosterol miktarı ise 425 mg/kg çekirdek (ß-sitosterol; 304 mg/kg çekirdek, stigmasterol; 121 mg/kg çekirdek) olarak bulunmuştur. Yapılan çalışma sonucunda fabrikaların atıkları olan meyve çekirdekleri gibi maddelerden yağların elde edilmesiyle ve içerisinde insan sağlığına yararlı olan bileşiklerin (fitosteroller) belirlenmesiyle ülke ekonomisine ve insan sağlığına yararlı olabilecek bir çalışma yapıldığı düşünülmektedir.