Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: İbrahim Doğukan DEMİREL
Danışman: İhsan Kalenderoğlu
Özet:
Bu çalışma, Irak’ta Türkçe dersi öğretim programına göre hazırlanan ortaokul Türkçe ders kitaplarını değerlendirmeyi amaçlamıştır. Ayrıca çalışmada Irak’ta Türkçe öğretim süreçleri tarihsel ve yöntemsel bakımdan ele alınarak değerlendirilmiştir. Nitel verilerin toplanması sırasında tarama modeli kullanılmıştır. Buna göre Irak’ta Türkmen Okullarında icra edilen eğitim ve öğretim faaliyetlerini ortaya koyabilmek adına Irak Eğitim Bakanlığı, Türkmence Eğitimi Genel Müdürlüğü, Türkmeneli Kültür Merkezi, Türkmeneli İşbirliği ve Kültür Vakfı’nın arşiv belgeleri incelenmiştir. Bu bağlamda, Türkçe öğretimi alanında çalışmış öğretmen, okul müdürü ve Türkmence eğitimiyle ilgili kurum başkanları ve sorumlularıyla görüşülmüş ve konu hakkında fikirleri alınmıştır. Çalışmanın evrenini, Türkçe dersi öğretim programı ve buna göre hazırlanan ders kitaplarının (1-3.sınıflar) incelenmesi oluşturmaktadır. Doküman analizi ve görüşme tekniklerinden yararlanan bu araştırma için geçmişten günümüze, Türkçe öğretimiyle ilgili tüm belgeler taranarak temin edilmiştir. Ayrıca 1920’den günümüze kadar olan süreçte Türkçe öğretimiyle ilgili tüm kaynaklar dönemlere göre tasnif edilerek analiz edilmiştir. Bununla birlikte ses kayıt cihazı veya not alınarak elde edilen veriler ise deşifre edilerek betimsel analize tabi tutulmuştur. Araştırma sonucunda Irak’ta ortaöğretim birinci kademede okutulan Türkçe ders kitaplarının Türkçe dersi öğretim programı kitabında ifade edildiği gibi dört temel dil becerisinin dengeli bir biçimde ele alınmadığı görülmüştür. Zira Türkçe ders kitaplarında birinci derecede okuma becerisine yer verildiği saptanmıştır. Nitekim dinleme becerisine yönelik alıştırmalara hiçbir kitapta yer verilmemiştir. Diğer taraftan kitaplardaki konuşma ve yazma becerilerine okuma becerisi kadar yer verilmediği görülmüştür. Dil bilgisi özel bir öğrenme alanı olmasına rağmen dört temel dil becerisinden fazla dil bilgisi alıştırmalarının yer aldığı gözlemlenmiştir. Dolayısıyla kitaplardaki becerilerin okuma metinleri çerçevesinde şekillendiği görülmüştür. Türkçe Ders Kitabı 1’de 19, Türkçe Ders Kitabı 2’de 22 ve Türkçe Ders Kitabı 3’te 26 adet olmak üzere toplam 67 okuma metnine yer verilmiştir. İnceleme sırasında metin yazarlarının hedef kitlenin sosyal yaşantısı hakkında bilgi sahibi olmadığı görülmüştür. Öte yandan metinlerde kolaydan zora veya kontrollü sorulardan serbest sorulara doğru ilerleyen bir çeşitliliğin olmadığı gözlemlenmiştir. Bu nedenle öğrencinin dil seviyesi ve gelişim düzeyi göz önünde bulundurulmadan metinlerin gelişigüzel yazıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca Türkçe Ders Kitabı 3 dışında diğer aşamalar için öğretmen kılavuz kitabının sunulmadığı da görülmüştür. Dolayısıyla kitaplardaki etkinlik ve yönergeler cevapsız kalmıştır. Öğretmen kılavuz kitabı dışında düzenlenebilecek etkinlik alıştırmalara ve faydalanılabilecek yardımcı kaynaklara da yer verilmemiştir.
Anahtar Kelimeler : Irak'ta Türkçe ders kitapları, Türkçe öğretim programı, Türkmence eğitimi, Türkmen okulları.