Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Uğur BALTACI
Danışman: Feriha Yıldırım
Özet:Bu çalışma, orman yangınlarıyla mücadelede karar destek sistemlerinin önemli bir parçası olan orman yangını riskinin analizi amacıyla yapılmıştır. Orman yangını riski, bir alanda çeşitli kriterlerin bir araya gelerek orman yangını çıkmasına neden olma ihtimalini ifade etmektedir. Orman yangını riskini analiz edecek model; değişkenleri belirlemek, değişkenler arasındaki ilişkileri incelemek ve risk indeksini hesaplayacak eşitliği oluşturmak üzere kurulmuştur. Bu çalışmada, orman yangını riskinin hesaplanması için, ağaç türü , kapalılık, cağ sınıfları, eğim, bakı, rakım, yollara mesafe, yerleşim yerlerine mesafe, tarım alanlarına mesafe, sulak alanlara mesafe ve enerji nakil hatlarına mesafe olmak üzere 11 kriter ele alınmıştır. Kriter değer aralıklarının belirlenmesi konusunda bugüne kadar yapılmış olan araştırmalar uzman görüşüne dayandığından, bu yöntemden farklı olarak kriter değer aralıklarını belirlemek için önce CBS analizleri yapılmış, ardından bunların doğruluğunu kontrol etmek amacıyla arazi çalışmaları yapılmıştır. Bunun sonucunda bazı kriterlerdeki değer aralıklarının, diğer araştırmacıların sonuçlarına göre önemli farklılıklar gösterdiği belirlenmiştir. Önceki çalışmaların tam aksine, eğim arttıkça orman yangını riskinin azaldığı, rakım arttıkça orman yangını riskinin azaldığı, ‘insan faaliyetlerine mesafe’ kriterinde ise en yüksek riskli değer aralığının 0-25 metre olduğu sonuçlarına varılmıştır. Ayrıca hesaplamalarda ilk kez sulak alanlara mesafe ve enerji nakil hatlarına mesafe kriterleri kullanılmıştır. “Kriter ağırlıkları” da uzun dönemli yangın çıkış sebepleri analiz edilerek daha objektif şekilde ele alınmış ve bu değerlendirmeler ışığında risk indisinin hesaplanabilmesi için ulusal bir denklem ortaya konulmuştur. Modelin uygulanabilirliğinin test edilebilmesi için iklim, topoğrafya, bitki örtüsü ve toplumsal özellikler bakımından farklı 4 orman bölge müdürlüğü (Amasya, Antalya, Muğla ve Şanlıurfa) seçilerek özgün verilerle orman yangını riski analiz edilmiş ve risk haritaları oluşturulmuştur. Bu risk haritaları 2020 yılında meydana gelen orman yangınları ile karşılaştırılarak hesaplamaların doğruluğu sınandığında, pilot bölgelerdeki orman yangınlarının ortalama %87’si, CBS analizleri sonucunda “çok yüksek/yüksek riskli alan” olarak belirlenen alanlarda meydana gelmiştir. Sonuç olarak, arazide gerçekten yangın çıkabilecek noktaların CBS analizleri ve alan çalışmaları sonucunda elde edilen bulgularla çok büyük ölçüde uyumlu olduğu tespit edilmiştir.