Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2009
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ferhat Ensar
Danışman: MURAT ÖZBAY
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:Bu çalışmanın temel amacı, RYK'nin (Retorik Yapı Kuramı/Rhetorical Structure Theory) öğretici metin tasarımına özgü açıklayıcı metinlerin plan/hazırlık ve geliştirme aşamalarındaki organizasyon süreçlerini yönetme işlevi bulunduğunu kanıtlamaktır. Bu amaç doğrultusunda, metin organizasyonuna etkisi olan düzenlemeleri göstermesi ve metindilbilim alanında (yakın dönemlerde) kullanılmaya başlanan model olması nedeniyle, Mann ve Thompson'ın Retorik Yapı Kuramı Yaklaşımı çalışmanın kuramsal yönelimini oluşturmuştur. Bu amaca uygun olarak çalışmada öğretici tasarıma konu olan metinlerin plan/hazırlık süreçlerinde karşılaşılan konu değeri, konusal farklılık ve benzerlik gibi özelliklerin bütünü listelenerek RYK ilke ve kurallarının bu süreçlerdeki etkisi/katkısı belirlenmeye çalışılmıştır. Söz konusu amaçlar çerçevesinde çalışmada aşağıdaki soruların cevapları aranmıştır: 1. Bir metindeki büyük ölçekli yapı (makro) bileşenlerinin belirlenmesinde RYK bilgilerinin olası bir rolü var mıdır? Böyle bir etki söz konusuysa gözlemlenen etki ne yöndedir? 2. Okuyucu, konu içeriği ve konu sürekliliği gibi birtakım etkenler aracılığıyla açıklayıcı metindeki bilgilere ulaşır. Bir metnin en az çabayla okunup anlaşılabilmesi için RYK bileşenlerinin olası katkısı var mıdır? Varsa, bu katkının hiyerarşik düzeni nasıldır? 3. Öğretici tasarıma özgü açıklayıcı metinlerde ne türden bilgi ya da eğilim hangi sıklıkla sunulmaktadır? 4. Söz konusu metinlerdeki bilgilerin metnin kapsamı içinde ya da dışında olduğunu belirleyen kısıtlamalar nelerdir? Bu soruların cevaplarına ulaşmak amacıyla, aynı zamanda kuramın en önemli ve başlangıç sayıltısı olan metni birbiri ardına dizilmiş cümle(cik)lerden değil, ardışık cümlelerin odağında yer alan önermelerin bağıntılı doğası' çerçevesinde değerlendiren RYK'nin işlem yönergeleri gözden geçirilmiş ve bu yönergelere ilişkin olarak (da) nedensellik analizi yapılmıştır. Metinlerdeki bağdaşıklık, giriş, gelişme ve sonuç gibi yapısal bölümlemelerin metnin bütünü içerisindeki sözbilimsel şemalar uyarınca incelenebilmesinin gerekçesi ise daha önceki araştırmaların fiziksel metinlerdeki yapısal belirlemelerin ancak bütün bölümlerin birbirleri ile sergilediği ilişkilerin incelenmesi yoluyla değerlendirilebileceği yönündeki sonuçlarıdır. Bu çalışmada, metin yazarlarının öğretimsel tasarım amacıyla ürettikleri metinlerin yapısal bölümlemelerinin nasıl daha açık bir biçimde kodlanabileceği sorusunun cevap kaynağı olabileceği düşüncesiyle yazarların açıklayıcı türde hazırladıkları metin örnekleri R-yapılar (Sözbilimsel şemalar) üzerinden bir analize tabi tutulmuştur. Metinlerdeki bağlılık; metin içi göndergeler ve eksiltiler, bağlaçlar, sözcükler, zaman, görünüş ve kip belirten ekler açısından araştırılmış ve bu öğelerin kullanımları ile metindeki yapısal bölümlerin işlevleri arasında ilişki bulunduğu varsayılmıştır. Araştırmanın veri tabanını öğretimsel tasarıma özgü açıklayıcı metinler oluşturmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmanın temel amacı, açıklayıcı metinlerin RYK açısından bir analize tabi tutulması sonucunda ulaşılan bulgular ışığında yapılan çözümlemelerle doğrulanmıştır.