Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: İlhami AKKUŞ
Danışman: FULYA ALTIPARMAK BAYKOÇ
Özet:Sanayi devrimi sonrası insanların kentlere göç etmesi, kırsal kesimin kamusal hizmetlerden istenilen seviyede faydalanamaması, halkın refahının artırılabilmesi için kamusal hizmetlerin her yere götürülmesi gerekliliğini ortaya çıkartmıştır. Son 60 yılda herkesin sağlık hizmetine eşit olarak erişebildiği sağlık politikaları geliştirilmiştir. Her yerleşim yerine bir hastane açılması mümkün olmadığından gezici sağlık hizmeti (GSH) modelleri ile halkın temel sağlık hizmetlerine erişimi sağlanmaya çalışılmaktadır. Türkiye’de GSH yaklaşık 3400 aile sağlığı merkezinde (ASM) bulunan ~7500 aile hekimi (AH) tarafından sunulmaktadır. AH’ler günde 8 saat çalışarak ayda ~9 milyon kişiye GSH sunmaktadır. Bu tezin amacı ülkemizde kırsal bölgeler için verilen GSH’yi eniyilemektir. Bu nedenle, farklı ASM’lerde hizmet veren AH’lerin aylık olarak, mesai, rota süresi, her ziyaretteki asgari hizmet süresi, köylere her zaman aynı AH’nin atanması, vb. kısıtlar altında; her gün kullanacakları rotalarda aylık kat edilen mesafenin enküçüklenmesi problemi ele alınmıştır. GSH Rotalama ve Çizelgeleme Problemi (GSHRÇP) olarak tanımlanan problem, birden fazla ASM, zaman kısıtı ve bir aylık bir süre söz konusu olduğundan dolayı çok depolu, zaman kısıtlı, periyodik araç rotalama problemine (Çd-ZK-PARP) eşdeğerdir. GSHRÇP’nin çözümü için öncelikle matematiksel model geliştirilmiştir. Ancak, GSHRÇP NP-zor problemler sınıfında yer almaktadır. Bu nedenle, orta ve büyüklü boyutlu problemlere makul sürelerde iyi çözümler üretebilmek amacıyla açgözlü sezgisel algoritma (AGS) ve açgözlü rassallaştırılmış adaptif arama algoritması (ARAAP) ve kayıttan kayda gezinti (KKG) algoritmasına dayalı iki karma sezgisel algoritma geliştirilmiştir. Bu karma algoritmalar, başlangıç çözümünü oluşturma açısından farklı olup ARAAP_KK ve ARAAP(K)-KK olarak adlandırılmıştır. Geliştirilen matematiksel model ve sezgisel algoritmaların performansı, T.C. Sağlık Bakanlığı’ndan Ankara’daki 18 ilçe elde edilen GSH verileri üzerinde değerlendirilmiştir. Matematiksel model ile mevcut duruma göre 10 ilçede aylık katedilen rota uzunluğu ortalama %15,6 iyileştirilmiştir. Üç sezgisel algoritma arasında en iyi performansı gösteren ARAAP_KK ile aynı 10 ilçede mevcut duruma göre %22,3, Ankara genelinde ise %16,5 seviyesinde bir iyileşme sağlanmıştır