Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2017
Öğrenci: HASAN TABAK
Danışman: TEMEL ÇALIK
Özet:Bu araştırmanın amacı, Türkiye'de oniki yıllık zorunlu eğitime geçildikten sonra eğitimde fırsat eşitliğinin temel göstergeler bazında mevcut durum incelenerek, gelecekte olası durumlarının tahmini ve fırsat eşitliğinin sağlanabilmesine yönelik politika önerilerinde bulunmaktır. Türkiye'de eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanmasında Milli Eğitim Bakanlığı bütçesinde ayrılan kalemlerin 12 yıllık eğitime geçilen süreden günümüze eğitim kademelerine göre yıllar bazında dağılımı; kendi bütçesi ve Gayrisafi yurt içi hasıla (GSYİH) içerisinde farklılığını Millî Eğitim Bakanlığı panel verilerine göre ve fen, okuma ve matematik okur yazarlıkta öğrenci başarısı düzeyinin bazı değişkenleri PISA 2012 ve 2015 panel verilerine göre etkisinin belirlenmesini amaçlayan bu çalışma ilişkisel tarama modeli niteliğindedir. Araştırma örneklemi MEB Strateji Geliştirme Başkanlığı tarafından sunulan raporlardan alınan (1) Personel Giderleri, (2) Sosyal Güvenlik Kurumu Devlet Prim Giderleri, (3) Mal ve Hizmet Alım Giderleri, (4) Cari Transferler ve (5) Sermaye Gider değişkenleri ve PISA 2012 ve 2015 datalarının (1) anne eğitim, (2) baba eğitim, (3) öğrenci cinsiyet, (4) ev imkanları değişkenleri İstatistikî Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) Düzey 1'e göre PISA 2012 verileri için 12 bölgeyi temsil eden 57 il ve 170 okuldan toplam 4848 öğrenci ve PISA 2015 verileri için 12 bölgeyi temsil eden 61 ilden 187 okul ve 5895 öğrenci dâhil edilmiştir. Verilerin analizinde, Milli Eğitim Bakanlığı bütçe kalemlerinin 12 yıllık eğitime geçilen süreden günümüze yıllar bazında eğitim kademelerine göre dağılımı betimsel istatistiklerle incelenerek grafikleştirilmiş, Milli Eğitim Bakanlığı bütçe kalemlerinin 12 yıllık eğitime geçilen süreden günümüze yıllar bazında ve eğitim kademelerine göre farklılığı iki yönlü Kruskal-Wallis H ve farklılık var ise tespiti Mann-Whitney U testi ve son olarak ise Türkiye'de eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanmasında öğrenci başarısı okuryazarlık düzeyinin bazı değişkenlerle modelinin etkililiği analizi çoklu regresyon analizi ile gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak, Personel Giderleri, 2013-2014 eğitim öğretim yılında ortaöğretim ve 2016-2017 eğitim öğretim yılında okulöncesi eğitim kademelerinde azalma; Sosyal Güvenlik Kurumu Devlet Prim Giderleri, ilköğretimde genel olarak öncelikle azalışların sonunda bir artışın olduğu; Mal ve Hizmet Alım Giderleri, 2013-2014 eğitim öğretim yılında okulöncesi ve 2014-2015 eğitim öğretim yılında ortaöğretim eğitim kademelerinde azalma; Cari Transferler, 2014-2015 eğitim öğretim yılında ilköğretim ve 2015-2016 eğitim öğretim yılında okulöncesi ve ilköğretim eğitim kademelerinde azalma; Sermaye Giderleri öncelikle eğitim kademeleri bazında ve toplamda genel olarak doğrusal olarak bir artıştan bahsedilebilir. Ancak, 2014-2015 eğitim öğretim yılında Okulöncesi ve İlköğretim ve 2015-2016 eğitim öğretim yılında Ortaöğretim kademelerinde sermaye giderlerindeki azalış dikkati çekmektedir. Türkiye'de eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanmasında öğrenci başarısı okuryazarlık düzeyinin 2012 yılı için cinsiyet, anne - baba eğitim ve ev imkanları değişkenleri fen okuryazarlık düzeyinin %14'ünü, okuma beceri düzeyinin %23'ünü matematik okuryazarlık düzeyinin %18'ini açıklamaktadır. 2015 yılı için cinsiyet, anne - baba eğitim ve ev imkanları değişkenleri fen okuryazarlık düzeyinin %11'ini, okuma beceri düzeyinin %14'ünü, matematik okuryazarlık düzeyinin %11'ini açıklamaktadır. Bu bağlamda, öncelikle eğitim-öğretim ortamlarına sonrasında eğitimden her anlamda sorumlu anne-babalara; özel finansmana olan bağlılığın azaltılması veya bu fonların, kalite artırımı faaliyetleri için kamusal sisteme yeniden yatırılması ve eğitimde fırsat eşitliğinin temel değişkenleri dikkate alınarak, karşılaşılan sorunlara bölgesel ekonomik indeks oluşturma veya bölgesel eğitim indeksi oluşturularak MEB bütçelerinin kalemlerinin arttırılması ve dolayısıyla eğitime ayrılan payın arttırılması ve ailelere ise okul çağ nüfusunun faydalanabileceği yardım planı, aile ekonomik refahının arttırılmasına yönelik yerel desteklemede niteliksel gelişmelerin olabileceği genel olarak ise eşitliğin sağlanmasında kurumsal dağıtım sistem ve yöntemlerini barındıran uygulama ve politika önerileri ilgili taraf ve paydaşlara sunulmuştur.