Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, FİTOTERAPİ PROGRAMI, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: CAN KEREM ÇEVİK
Danışman: İpek Süntar
Özet:
Ülkemizde ve dünyada pek çok ülkede yapılan etnobotanik çalışmada, halk arasında karın
ağrısı ve diyare gibi semptomların giderilmesinde ve kolit tedavisinde kullanımı kayıtlı olan
pek çok bitki bulunmaktadır. Ülkemizde kızılcık olarak bilinen, Cornaceae familyasına ait
Cornus mas L. meyvelerinin halk arasında gastrointestinal rahatsızlıkların, özellikle kolitin
tedavisinde kullanıldığı kayıtlıdır. Yapılan çalışmalar, C. mas bitkisinin meyvelerinin
antioksidan ve anti-inflamatuvar etki gösterdiğini ortaya koymuştur. Gerek bitkinin halk
arasında kullanım kaydının bulunması, gerekse antioksidan ve anti-inflamatuvar etkilere
sahip olması, bitkinin kolit tedavisinde etkili olabileceği hipotezini doğurmuştur. Bu
doğrultuda, çalışmamızın amacı, kızılcık meyvelerinin sıçanlarda oluşturulan deneysel
kolit modeli üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi ve etkili bulunan sekonder metabolit
gruplarının belirlenmesidir. Bu amaçla sıçanlarda trinitrobenzen sülfonik asit-nedenli kolit
oluşturulmuş ve kızılcık meyvelerinden hazırlanan sulu metanollü ekstre farklı dozlarda
hayvanlara oral yolla verilmiştir. Etkili dozun 400 mg/kg olduğunun belirlenmesinin
ardından ana ekstre sıvı-sıvı fraksiyonlama tekniği ile fraksiyonlanmış ve elde edilen alt
ekstrelerin biyolojik etkileri değerlendirilmiştir. Günlük tüketilen yem miktarları ve vücut
ağırlığındaki artışın, kontrol grubunda en düşük; %80’lik metanollü ekstrenin 400 mg/kg
dozda uygulandığı grupta, n-butanol alt ekstresinin uygulandığı grupta ve referans
grubunda en yüksek olduğu belirlenmiştir. Kolit indüksiyonunun ardından tüm gruplarda
dışkı formunun sarı cıvık kıvamda olduğu, tedavinin ilerleyen zamanlarında normale
döndüğü tespit edilmiştir. Rektal prolapsusun, metanollü ekstrenin 400 mg/kg dozda
uygulandığı ve n-butanol alt ekstresinin uygulandığı gruplarda daha düşük olduğu tespit
edilmiştir. Doku total antioksidan, total oksidan seviyeleri, sitokin ve protein miktarları da
makroskobik bulgularla paralellik göstermiştir. Deney sonunda çıkarılan kolon dokuları
üzerinde yapılan yaş ağırlık ölçümlerinde ve kolon hasar skorlamasında, metanollü
ekstrenin 400 mg/kg dozda uygulandığı ve n-butanol alt ekstresinin uygulandığı grupların,
en iyi iyileşmeyi gösteren gruplar olduğu belirlenmiştir. Bu bulguları histopatolojik analiz
sonuçları da desteklemiştir. Deney sonunda, etkili bulunan ana ekstre ve n-butanol alt
ekstresi üzerinde yapılan Yüksek Basınçlı Sıvı Kromatografisi analizleri sonucunda elajik
asit bileşiğinin varlığı saptanmış ve ekstrelerdeki miktarı tayin edilmiştir. Bu çalışma ile
kızılcık meyvelerinin halk arasında kullanımı bilimsel yöntemlerle araştırılmış ve tedavide
kullanılma potansiyeli ortaya konulmuştur.
Anahtar Kelimeler : Fitoterapi, Cornus mas, Cornaceae, kolit, biyolojik aktivite