Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: İngilizce
Öğrenci: İrem DURGUT
Danışman: Aysu Akalın
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:
Süslemenin diğer sanatlarla ilişkisini, “beden” ile olan ilişkisi üzerinden yeniden ele almak, sorunlu konumunun bütüncül bir bakış ile yeniden kavramsallaştırılmasına olanak sağlayabilir. Çalışma, bu ilişkiyi Kant'ın "özgür" ve "bağlı" güzelliğe dayalı aşkın şemasını izleyen Cassirer'in "sembol" ve temsil kavramı üzerinden ele alır. Bu bağlamda John Ruskin, mükemmel bütünün ancak özgür güzellik tutumuyla elde edilebileceğini tartışır. Diğer yandan, Gottfried Semper ve Henry Louis Sullivan'ın süslemeyi sanatsal heykelsi formlarla canlandırarak süsleme ve "beden"i kaynaştırma çabaları, figür sanatlarının ve mimarinin güçlü bağlantısının yeniden düşünülmesini sağlarken "bağlı güzellik"te sembol/tek bedene ulaşmanın mümkün olabileceğini gösterir. Bu tez, Rönesans sanat tarihçisi ve mimar Leon Battista Alberti'nin figürel sanatları ve mimarlığı birbirine bağlayan insan “bedeni” metaforunu temel alan ahenkli bir geometrik bütün arayışına karşılık Cassirer'in mükemmel bütününü/sembolünü “bağlı güzellikte”ki katı geometride ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Bu anlamda çalışma, İslam'ın kademeli geçiş ve temel elemanı olan heykelsi süsleme “mukarnası” örneklem olarak kullanarak cami mimarisinde pandantif, türk üçgeni ve tromp olmak üzere kubbeye geçiş elemanları ile ilişkisinde kaynaşma derecesindeki gelişimi incelemiştir. Bu süreci incelediğimizde Mimar Sinan camileri kırılma noktası ortaya koymaktadır. Bu anlamda Sinan’ın üç büyük camisi ele alınmıştır. Selçuk öncesi dönemde elemanların yalın kullanımının aksine, Selçuklulardan sonra tromp ve omuzlu kemerin birleşmesinden sonra ortaya çıkan mukarnaslı tromp, Osmanlılara kadar olan süreçte kaynaşmada artışı sağlamıştır. Sinan döneminde ise teknolojinin üst düzey kullanımında mukarnas, önceki kullanımının terk edilmesi ile kubbeye geçiş elemanlarının sentezi ile ortaya çıkan bir eleman olarak, kemer, yarım kubbe, eksedra ve pandantif gibi diğer geçiş elemanları ile beraber tek beden olma çabasında mükemmel bir kaynaşma içerisinde yer alır. Sonuç olarak, Sinan, iki âlem arasındaki kademeli ve parametrik geçişte mukarnasları yeniden yorumlama ve soyutlama konusundaki mükemmel sanatsal yorumu ile teknolojiyi mükemmel kullanımında bedensel hareketle Alberti’nin bütününü yakalamış ve bağlı güzellikte Cassirer'in mükemmel sembolüne ulaşmayı başarmıştır. Süsleme, bu kaynaşmayı sağlayan bütüncül rolüyle gerekliliğini ortaya koymuştur.
Anahtar Kelimeler : Sembol, temsil, özgür ve bağlı güzellik, süsleme, mukarnas,
kademeli geçiş, Mimar Sinan