Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çocuk Gelişimi ve Eğitimi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: KEVSER TOZDUMAN YARALI
Danışman: Fatma Abide Güngör Aytar
Özet:
Bu araştırma, öyküleştirme yöntemine dayalı olarak uygulanan eğitim programının beş yaş
çocuklarının eleştirel düşünme becerilerine etkisini incelemek amacıyla yapılmıştır.
Araştırmaya 2017-2018 eğitim öğretim yılında Kırklareli Merkezdeki okul öncesi eğitim
kurumlarına devam eden 22 deney, 21 kontrol olmak üzere 43 çocuk katılmıştır. Çalışma
karma modelde, nicel hakim içi içe deneysel desen kullanılarak tasarlanmıştır.
Araştırmanın nicel boyutunda kişisel bilgi formu ve bu araştırma kapsamında araştırmacı
tarafından geliştirilip geçerlik ve güvenirliği yapılan “5-6 Yaş Çocuklar İçin Eleştirel
Düşünme Becerileri Testi (ÇEDT)” kullanılmıştır. Nicel verilerin analizinde ön test, son
test, kalıcılık testi, kontrol gruplu deneysel desen uygulanmıştır. Nicel boyuttaki veriler
paket program kullanılarak analiz edilmiştir. Veriler normal dağılıma sahip olduğunda ve
varsayımların homojenliğinin sağlandığı durumlarda deneysel işlemin etkisinin
belirlenmesi amacıyla öntest ve sontestler arasında grup içi, gruplar arası ve ortak etkiyi
beraber ele alabilen karışık desenler için iki faktörlü ANOVA yöntemi kullanılmıştır.
Varsayımların sağlanmadığı durumlarda ise sontest ve öntest fark puanlarının deney ve
kontrol gruplarına göre farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir. Bunun için normallik
varsayımının sağlandığı durumlarda ilişkisiz örneklemler için t testi, aksi durumda ise Mann Whitney U testi kullanılmıştır. Ayrıca hem deney hem de kontrol grubunda yer alan
çocukların öntest ve sontest puanlarının farklılaşıp farklılaşmadığını incelemek amacıyla,
normallik varsayımının sağlandığı durumlarda ilişkili örneklemler için t testi aksi durumda
ise Wilcoxon testi kullanılmıştır. Araştırmanın nitel boyutunda ise çocukların eleştirel
düşünme becerilerine yönelik davranışlarını ortaya çıkarmak amacıyla durum deseni
kullanılmıştır. Gözlem tekniği kullanılarak çocukların eleştirel düşünme becerilerine
yönelik anekdot kaydı tutulmuştur. Gözlem kayıtları Facione (1990)’nin eleştirel düşünme
becerileri olarak belirttiği yorumlama, açıklama, değerlendirme, çıkarım, analiz ve öz
düzenleme alt boyutlarına göre betimsel analiz yapılarak yorumlanmıştır. Araştırmanın
nicel boyutuna ilişkin sonucunda, öyküleştirme yöntemine dayalı eğitim programının
deney grubundaki çocukların eleştirel düşünme becerileri testine ait yorumlama, açıklama,
çıkarım, analiz, öz düzenleme boyutları ve eleştirel düşünme toplam puanına ilişkin
anlamlı bir farklılık yarattığı bulunmuştur. Uygulanan program sonrasında grup ölçüm
etkisi dikkate alındığında eleştirel düşünme testinin değerlendirme boyutunda anlamlı bir
farklılık bulunmamıştır. Bu bulgu değerlendirmenin daha fazla ön koşul gerektiren,
kazanılması zor beceri olmasının bir sonucu olarak kabul edilebilir. Araştırmanın nitel
boyutu kapsamında yapılan gözlem sonucunda elde edilen anekdot kayıtlarında çocukların,
eleştirel düşünmenin alt boyutları olan yorumlama, açıklama, değerlendirme, çıkarım,
analiz, öz düzenleme becerilerine yönelik davranışlar gösterdikleri belirlenmiştir. Buna
göre, çocuklar eleştirel düşünmenin alt boyutlarına yönelik davranışları en çok serbest
zaman etkinliği sırasında göstermişlerdir. Gözlem sonuçlarına göre çocuklar tarafından en
sık kullanılan eleştirel düşünme becerisi alt boyutlarının çıkarım ve yorumlama olduğu, en
az kullanılan alt boyutun ise değerlendirme olduğu görülmüştür. Araştırmanın nicel
boyutunda öyküleştirme yöntemine dayalı eğitimin çocuklar üzerindeki etkisinin
kalıcılığına yönelik yapılan analizde, “5-6 Yaş Çocuklar İçin Eleştirel Düşünme Becerileri
Testi”nin yorumlama, açıklama, çıkarım ve analiz boyutlarında son test ve kalıcılık testi
puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Testin öz düzenleme boyutu
ve genel toplam puanına ilişkin son test ve kalıcılık testi puan ortalamaları arasında anlamlı
bir farklılık bulunmuş, yani uygulamanın etkisinin olumlu yönde artarak devam ettiği
belilenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Storyline, eleştirel düşünme, gözlem, karma model, anekdot kaydı