Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ALİ YAMAN
Danışman: HALÜK ÜNSAL
Özet:Türkiye’de lise düzeyinde mesleki eğitim, örgün eğitim kurumlarının yanında Mesleki Açık Öğretim Lisesi ile de verilmektedir. Türk eğitim sisteminde değerlendirme süreçlerine bakıldığında, merkezi sınav sistemi ile değerlendirme uygulamaları yapılmaktadır. Bu uygulamalardan birisi de Mesleki Açık Öğretim Lisesi kapsamında yapılan Açık Öğretim Kurumları Sınavı’dır. Mesleki Açık Öğretim Lisesi büyük bir öğrenci kitlesine hitap etmektedir ve öğrenci sayısının gün geçtikçe daha da artması beklenmektedir. Son yıllarda öğrencilerin açık öğretime ilişkin yönelimleri ve çeşitli sebeplerle eğitimini yarıda bırakan bireylerin tamamlama istekleri, Mesleki Açık Öğretim Lisesi’ne olan talebi arttırmıştır. Mesleki Açık Öğretim Lisesi’nde verilen eğitimin başarılı olmasında, sınav hizmetlerinin etkili bir biçimde tasarlanması ve uygulanması oldukça önemlidir. Çünkü sunulan sınav hizmetlerinin niteliği ve sisteme yönelik değerlendirme açısından öğrencilerin memnuniyetleri önemli bir ölçü olarak kabul edilebilir. Mesleki Açık Öğretim Lisesi öğrencileri yılda üç kez Açık Öğretim Kurumları Sınavı’na girmektedir. Açık Öğretim Kurumları Sınavı öğrencilerin hayatlarında meslek edinme, yarım kalan eğitimi tamamlama, lise diplomasına sahip olma, yükseköğrenime devam etme, işe girme, gelir düzeyini belirleme, iş imkânlarını arttırma, çalışılan işte ilerleme gibi durumlarını önemli ölçüde etkileyebilecek bir nitelik taşıdığından bu sınavın öğrencilerde kaygı uyandırması kaçınılmazdır. Bu nedenle Açık Öğretim Kurumları Sınavı’nın öğrenciler üzerinde yarattığı kaygı ve bu sınav kapsamında sunulan hizmetler son derece önemlidir. vii Bu araştırma, Mesleki Açık Öğretim Lisesi öğrencilerinin sınav hizmetlerine yönelik görüşlerini ve sınav kaygılarını çeşitli değişkenler (cinsiyet, yaş, alan, medeni durum, çalışma durumu, anne öğrenim düzeyi, baba öğrenim düzeyi, aile aylık toplam gelir düzeyi, açık öğretimi tercih nedeni) açısından incelemek ve görüşler ile kaygılar aralarındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 2018-2019 eğitim-öğretim yılında Mesleki Açık Öğretim Lisesi’nde aktif kayıtlı öğrenciler oluşturmaktadır (n=158.473). Evrendeki tüm öğrencilere ulaşılması mümkün olmadığından ve araştırmanın uygulanabilir olması açısından örneklem seçilmesi yoluna gidilmiştir. Mesleki Açık Öğretim Lisesi’nde meslek dersleri eğitimi yüz yüze verildiğinden örneklem seçimi, meslek dersleri için yüz yüze eğitim veren okullar ve öğrenci sayıları dikkate alınarak yapılmıştır. Seçkisiz olmayan örnekleme yöntemlerinden amaçsal örnekleme türü olan tabakalı amaçsal örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini Ankara ili Mamak ve Yenimahalle ilçelerinde öğrenime devam eden 236 erkek ve 174 kadın olmak üzere toplam 410 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan öğrencilerin çoğunluğunu erkek (n=236), Elektrik-Elektronik Teknolojisi alanında (n=75), bekâr (n=248), 30 yaş ve üzerinde (n=169), annesi ilkokul mezunu (n=191), babası ilkokul mezunu (n=156), aile aylık toplam gelir düzeyi 1501-3000 TL aralığında (n=178) olan; çalışan (n=252) ve meslek edinmek amacıyla açık öğretimi tercih eden (n=111) öğrenciler oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen Sınav Hizmetlerine Yönelik Görüş Ölçeği (28 madde) ve Başol (2017) tarafından geliştirilen Ayda Sınav Kaygısı Ölçeği (15 madde) kullanılmıştır. Araştırmaya katılan öğrencilere ait demografik özellikler, araştırmacı tarafından geliştirilen Kişisel Bilgi Formu (9 madde) ile elde edilmiştir. Araştırmacı tarafından 9 okulda ölçeklerin öğrencilere uygulanması ile veriler toplanmıştır. Ölçekler aracılığıyla toplanan veriler SPSS 21 paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. Analizlerde Kruskal Wallis H testi, Mann Whitney U testi ve Spearman Korelasyon Analizi kullanılmıştır. Elde edilen bulgular için anlamlılık düzeyi ,05 olarak kabul edilmiştir. Araştırmanın bulgularına göre; öğrencilerin sınav hizmetlerine yönelik görüşleri tüm alt boyutlar (Genel Özellikler, Avantajlar ve Olanaklar, Ölçme ve Değerlendirme, Rehberlik ve Destek, Salon Görevlilerinin Niteliği, İletişim ve Sınav Ortamı, Soruların Niteliği) ile ölçek toplamında yaşa, alana ve medeni duruma göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. Öğrencilerin sınav hizmetlerine yönelik görüşleri cinsiyete, çalışma durumuna, anne öğrenim düzeyine, baba öğrenim düzeyine, aile aylık toplam gelir düzeyine ve açık öğretimi tercih nedenine göre incelendiğinde ortaya çıkan farklılık, alt boyutlarda ve farklılık bulunan boyutlardaki gruplar arasında değişiklik göstermektedir. Öğrencilerin sınav kaygıları tüm alt boyutlar (Bilişsel ve Fizyolojik Kaygı, Aile ve Çevre Kaygısı) ile ölçek toplamında alana ve açık öğretimi tercih nedenine anlamlı bir farklılık gösterirken; medeni duruma, çalışma durumuna, baba öğrenim düzeyine ve aile aylık toplam gelir düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Öğrencilerin sınav kaygıları cinsiyete, yaşa ve anne öğrenim düzeyine göre incelendiğinde ortaya çıkan farklılık, alt boyutlarda ve farklılık bulunan boyutlardaki gruplar arasında değişiklik göstermektedir. Araştırmanın anlamlı farklılık bulunan sonuçları doğrultusunda; erkek öğrencilerin kadın öğrencilere göre, evli öğrencilerin bekâr öğrencilere göre, Kuyumculuk Teknolojisi alanındaki öğrencilerin diğer tüm alanlardaki öğrencilere göre ve tüm alanlardaki öğrencilerin de Çocuk Gelişimi ve Eğitimi alanındaki öğrencilere göre, çalışan öğrencilerin çalışmayan öğrencilere göre sınav hizmetlerine yönelik görüşlerinin daha yüksek ve daha olumlu olduğu tespit edilmiştir. Genel olarak yaş düzeyi arttıkça ve 30 yaş ve üzerinde olan öğrencilerin diğer yaş gruplarındaki öğrencilere göre, annesi okuryazar olmayan öğrencilerin diğer öğrencilere göre, babası ilkokul ile üniversite mezunu olan öğrencilerin viii diğer öğrencilere göre, aile aylık toplam gelir düzeyi 7501 TL ve üzeri olan öğrencilerin diğer tüm gelir gruplarındaki öğrencilere göre ve 3001-4500 TL aralığında olan öğrencilerin 0-1500 TL, 1501-3000 TL ile 4501-6000 TL aralığında olan öğrencilere göre, açık öğretimi çalışılan işte ilerlemek, iş imkânlarını arttırmak ile bilgi ve kültürü arttırmak amacıyla tercih eden öğrencilerin diğer öğrencilere göre sınav hizmetlerine yönelik görüşlerinin daha yüksek ve daha olumlu olduğu tespit edilmiştir. Kadın öğrencilerin erkek öğrencilere göre, 14-17, 18-21 ve 22-25 yaş aralığında olan öğrencilerin yaşı 30 ve üzeri olan öğrencilere göre, tüm alanlardaki öğrencilerin Kuyumculuk Teknolojisi alanındaki öğrencilere göre, annesi ilkokul ile ortaokul mezunu olan öğrencilerin annesi lise mezunu olan öğrencilere göre sınav kaygılarının daha yüksek olduğu ve daha fazla sınav kaygısı yaşadıkları tespit edilmiştir. Genel olarak açık öğretimi meslek edinmek, askerliği ertelemek, yarım kalan eğitimi tamamlamak, bir lise diplomasına sahip olmak amacıyla tercih eden öğrencilerin diğer öğrencilere göre sınav kaygılarının daha yüksek olduğu ve daha fazla sınav kaygısı yaşadıkları; açık öğretimi çalışılan işte ilerlemek, yükseköğrenime devam etmek, bilgi ve kültürü arttırmak amacıyla tercih eden ve yaşı 30 ve üzerinde olan öğrencilerin diğer yaş gruplarındaki öğrencilere göre sınav kaygılarının daha düşük olduğu ve daha az sınav kaygısı yaşadıkları tespit edilmiştir. Araştırmanın görüşler ile kaygılar arasındaki ilişki açısından sonucuna göre, öğrencilerin sınav hizmetlerine yönelik görüşleri ile sınav kaygıları arasında istatistiksel olarak negatif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Öğrencilerin sınav hizmetlerine yönelik görüşlerine ait puanları arttıkça sınav kaygılarına ait puanlarının anlamlı bir şekilde azaldığı tespit edilmiştir. Buna göre sınav hizmetleri ile ilgili olumlu görüşe sahip olan, sınavlara ve sınav hizmetlerine ilişkin daha bilinçli ve bilgili olan öğrencilerin sınav kaygılarının düşük olduğu söylenebilir. Öğrencilerin bilgi sahibi olduğu durumlarda ne ile karşılaşacaklarını bilmeleri, bu konularda olumlu görüşe sahip olmalarında ve o durumla ilgili kaygılarının düşük olmasında etkili olabilir. Sınav kaygısını azaltmanın yolunun, öğrencinin sadece sınav konusu hakkında bilgi sahibi olması değil, bunun yanında sınav kapsamında sunulan hizmetler hakkında da bilgi sahibi olması olduğu anlaşılmaktadır. Araştırmanın ölçeklere verilen cevaplar açısından sonuçlarına göre, öğrencilerin en çok ve en az katıldıkları görüşler doğrultusunda; öğrencilerin sınav hizmetlerinden sınav yapılan gün konusunda, salon görevlilerinden sınav süresine uymaları konusunda ve internet hizmetlerinden sınav giriş belgelerine ulaşma konusunda memnun ve olumlu görüşe sahip oldukları; sınav hizmetlerinden sınav yerleri belirlenirken ulaşım kolaylığının dikkate alınması konusunda, iletişim merkezi/danışma hattından sınavla ilgili sorulara cevap vermedeki yeterliliği konusunda, soru hazırlama hizmetlerinden sınav sorularının zorluk derecesinin seviyeye uygun olması konusunda memnun olmadıkları ve olumsuz görüşe sahip oldukları tespit edilmiştir. Sınav öncesinde sınav yaklaştıkça heyecan faktörünün öğrencilerde önemli bir endişe yarattığı ve buna bağlı olarak öğrencilerin sınav kaygısını arttırdığı; öğrenciler, çevrenin sınav sonuçlarına vereceği tepkilerle ilgili düşüncelere ve sınav esnasında fizyolojik sorunlar yaşama durumlarına çok fazla katılmadıkları için bu durumların öğrencilerin sınav kaygısını arttırmada çok fazla rol oynamadığı tespit edilmiştir. Ölçeklere verilen cevaplar genel olarak değerlendirildiğinde, Mesleki Açık Öğretim Lisesi öğrencilerinin sınav hizmetlerine yönelik görüşlerinin olumlu ve sınav kaygılarının orta düzeyde olduğu belirlenmiştir.