Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, Eczacılık Meslek Bilimleri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: NURTEN ABACI KAPLAN
Danışman: İlkay Erdoğan Orhan
Özet:
Testosteron-5α-redüktaz enzimi, testosteronun dihidrotestosterona dönüşümünde önemli bir rol oynar. Bu enzimin inhibisyonu, benign prostat hiperplazisi ve androgenetik alopezi (AGA) gibi durumların tedavisinde etkilidir. Lipoksijenaz (LOX) enzimi, yağ asitlerinin oksidasyonunu katalizleyerek serbest radikallerin oluşumuna yol açar ve oksidatif hasar ile enflamasyona neden olarak saç dökülmesine katkıda bulunabilir. Lavandula sp.’den elde edilen uçucu yağlar ve infüzyonlar, Anadolu’da geleneksel olarak saç dökülmesinin tedavisinde kullanılmaktadır. Bu çalışmada, Lavandula stoechas L. ve Lavandula × intermedia Emeric ex Loisel.’den hazırlanan MeOH ekstreleri ve elde edilen uçucu yağların testosteron-5α-redüktaz ve LOX inhibisyonu üzerine etkisi, in vitro enzim inhibisyon testleri ile incelenmiştir. Ayrıca, bu ekstrelerin antioksidan aktiviteleri DPPH radikal süpürücü etki, metal iyonu şelasyon etkisi ve demir-indirgeme antioksidan gücü (FRAP) deneyleriyle in vitro olarak değerlendirilmiştir. Sonuçlar, L. stoechas ve L. × intermedia toprak üstü kısımlarından elde edilen ekstrelerin her iki enzimi de inhibe ettiğini göstermiştir. L. stoechas'ın etil asetat alt fraksiyonundan hareketle, aktivite-yönlendirmeli izolasyon çalışmaları gerçekleştirilmiş ve 7 adet flavonoit, sterol ve fenolik asit yapısında bileşik izole edilmiştir. İzole edilen bileşikler; spektral yöntemlerle luteolin-7-O-glukozit, rozmarinik asit, apigenin, ß-sitosterol, kafeik asit, p-kumarik asit ve trans-ferulik asit olarak karakterize edilmiştir. p-Kumarik asit, 5α-redüktaza karşı en yüksek inhibitör aktivite gösterirken, trans-ferulik asit, LOX’a karşı en yüksek aktivite göstermiştir. Yüksek performanslı sıvı kromatografisi ile L. stoechas ekstresinde rozmarinik asidin majör bileşik olduğu belirlenmiştir. Rozmarinik asidin de 5α-redüktaz inhibisyonuna karşı yüksek inhibitör etkisi olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, moleküler kenetlenme analizleri ile izole edilen bileşiklerin testosteron-5α-redüktaz enzimi ile güçlü etkileşim içinde olduğu belirlenmiştir. Bulgularımız, L. stoechas ve L. × intermedia’nın halk arasındaki kullanımını desteklemekte olup, bu bitkilerin ekstreleri ile etkili bileşiklerinin alopezi tedavisinde ümit verici ajanlar olduğuna işaret etmektedir. Bu tez çalışması, L. stoechas ve L. × intermedia ile etkili bileşiklerinin 5α-redüktaz inhibisyonuna dair yapılan ilk araştırmayı teşkil etmektedir.