Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2008
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Samettin BAŞOL
Danışman: HAMZA KELEŞ
Özet:Bu çalışmada, 17. yüzyılda Bursa'da kurulan vakıfların, çeşitli yönlerden durumu incelenmiştir. Bu bağlamda; vakıfların coğrafî ve kronolojik dağılımı, gelir kaynakları ve ekonomik yapısı, sosyal statü ve cinsiyetlerine göre vakıf kurucular ile vakıfların yönlendiği hizmet alan ve amaçları bu araştırmanın ana bölümlerini oluşturmuştur. Osmanlılar döneminde vakıflar, toplumun ihtiyaç duyabileceği tüm hizmet alanlarında faaliyet yürütmüşlerdir. Vakfiyelere göre 17. yüzyılda Bursa'da, kişiler tarafından değişik tür ve nitelikte, çok sayıda vakıf kurulmuştur (belgelere yansıyan 811 vakıf). Bunlar, şehirde dağılmış durumdadır. Öyle ki 17. yüzyılda hemen hemen Bursa mahallelerinin tümünde bir veya birden fazla vakıf oluşturulmuştur. Bu vakıflar şehirde, kamu, belediye, sosyal, kültürel, ticaret, eğitim, din alanlarında ve kurumlarında, pek çok toplumsal hizmetin yürütülmesine katkı sağlamışlardır. Bunlardan, mescit, cami, tekke giderlerini karşılamak gibi dinî hizmetlerle ilgili kurulanlar, 17. yüzyıl Bursa'sında ön plana çıkmıştır. Göze çarpan diğer bir önemli konu da, bir mahallenin ortak giderlerini karşılamak için kurulmuş avarız vakıflarının çokluğudur. Bursa'da, vakıf kuranların çoğunluğunu, başta saray mensubu kadınlar olmak üzere devlet görevlileri denilen askerî sınıf oluşturmuştur. Halktan esnaf, tüccar ve mesleği belirlenemeyen kişiler de, vakıflar kurmuşlardır. Bu bilgilere göre Bursa'da, kentin ve toplumun çeşitli ihtiyaçlarının karşılanmasında; şehirde, yöneticilerden halka, erkeklerden kadınlara tüm grupların ortak ve bilinçli bir çalışması olmuştur. 256 Şehir halkı vakıf kurmak yoluyla şehrin sosyal ve kültürel yaşantısına, imarına katkıda bulunmuşlardır. Bursa'da kurulan vakıflardan, mahalle halkı, fakirler, köleler, azatlılar, gelip geçen yolcular, mektep ve medrese öğrencileri, gezgin ve tüccarlar gibi hemen tüm guruplar yararlanmışlardır. Vakıf kurucular, vakıflarına gelir sağlamak için şehirde; ev, oda, dükkan, han, hamam, bedesten, para, şehir çevresinde de tarım arazisi, çiftlik, değirmenler, bağ ve bahçeler vakfetmişlerdir.