Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Elvan Yıldız Akyol
Danışman: Kemal Öztemel
Özet:
Bu araştırmanın temel amacı kadınların romantik ilişkilerinde yaşadıkları istismarın kendini
toparlama güçlerine etkisini bütüncül bir bakış açısı ile incelemektir. Araştırmada bu temel
amaç doğrultusunda iki farklı çalışma gerçekleştirilmiştir. Birinci çalışmada Romantik
İlişkiyi Değerlendirme Ölçeğinin revize formu oluşturulmuştur. Birinci çalışma sürecinde
18 yaş ve üzeri hâlihazırda bir romantik ilişki yaşamakta olan kadın ve erkek bireylerden
oluşan iki farklı örneklem grubundan kolaylıkla bulunabileni örnekleme yöntemi
kullanılarak toplam 763 veri toplanmıştır. Araştırmanın ilk çalışması kapsamında veri
toplama aracı olarak Kişisel Bilgi Formu, Romantik İlişkiyi Değerlendirme Ölçeği ve İlişki
Doyumu Ölçeği kullanılmıştır. 70 maddeden oluşan ve tek boyutlu yapı gösteren Romantik
İlişkiyi Değerlendirme Ölçeğinin orijinal formu üzerinde açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör
analizleri gerçekleştirilmiştir. Yapılan analizler sonucunda revize edilmiş formunun 28
madde ve fiziksel zarar, sosyal kısıtlama, bilişsel baskılama, duygusal ihmal ve cinsel
istismar olmak üzere beş alt boyuttan oluşan bir yapıya sahip geçerli ve güvenilir bir ölçme
aracı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmanın ikinci aşamasında ise kadınların romantik
ilişkilerinde yaşadıkları istismarın kendini toparlama güçlerine etkisinde farkındalık, bilişsel
esneklik, geleceğe yönelik olumlu tutum ve aileden ve arkadaştan algılanan sosyal destek
değişkenlerinin koruyucu bir faktör olarak işlev görüp görmediği yapısal eşitlik modeli
kullanılarak test edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma kapsamında ise 18 yaş ve üzeri
hâlihazırda bir romantik ilişki sürecinin içerisinde bulunan toplam 818 kadından amaçlı
örnekleme yöntemiyle veri toplanmıştır. Çalışmanın ikinci aşaması için veri toplama aracı
viii
olarak Kişisel Bilgi Formu, birinci çalışma kapsamında hazırlanan Romantik İlişkiyi
Değerlendirme Ölçeği-Revize Formu, Kendini Toparlama Gücü Ölçeği - Kısa Formu,
Bilişsel Duygusal Farkındalık Ölçeği, Bilişsel Esneklik Envanteri, Geleceğe Yönelik Tutum
Ölçeği, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği kullanılmıştır. Bu çalışmaya ait
bulgular alanyazına dayalı olarak kurulan hipotetik modelin doğrulandığını ortaya
koymuştur [χ²/df = 4,400; RMSEA = ,065; SRMR: ,057; CFI =,951; NFI= ,938;
TLI/NNFI=,925; GFI = ,964; AGFI = ,935]. Bu bağlamda, romantik ilişkide istismardan
kendini toparlama gücüne giden yolda doğrudan etkinin anlamlı olmadığı, dolaylı etkinin
ise içsel (farkındalık, bilişsel esneklik, geleceğe yönelik olumlu tutum) ve dışsal (aile ve
arkadaş desteği) koruyucu faktörlerden oluşan aracı değişkenlerden kaynaklandığı sonucuna
ulaşılmıştır. Bu bulgu, modeldeki içsel ve dışsal koruyucu faktörlerin kadınların kendini
toparlama gücü geliştirme sürecinde önemli bir rol oynadığını ortaya koymuştur. Sonuç
olarak, içsel ve dışsal koruyucu faktörlerin birlikte kendini toparlama gücü üzerindeki
değişimin toplam % 52’sini açıkladığı bulunmuştur. Araştırmadan elde edilen bulgular, ilgili
alanyazın kapsamında tartışılmış ve daha sonra gerçekleştirilecek çalışmalar için
araştırmacılara ve uygulama alanında çalışanlara öneriler sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: İstismar, Romantik İlişkide İstismar, Kendini Toparlama Gücü,
Farkındalık, Bilişsel Esneklik, Geleceğe Yönelik Tutum, Algılanan Sosyal Destek, Kadınlar