Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Hiclal UÇ
Danışman: Ali Gül
Özet:
Toplumların hayatında önemli bir yere sahip olan sözlü anlatım türlerinden mit, destan ve efsanelerin kültürler arası etkileşimde ve üretildiği bölgenin geçmişine ait bilgileri gelecek nesillere aktarmasının önemi bilinmektedir. Mitoloji ve biyoloji arasındaki anlamlı ilişkinin varlığı yaşamın doğasını anlama, algılama ve anlamlandırma çabalarına önemli katkı sağlamaktadır. Bu çalışmada biyoloji öğretmen adaylarının bazı tarihsel metinlere, mitlere ve efsanelere göre biyoçeşitliliğin kültürel değerlerine ilişkin görüşleri açısından değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması yöntemi kullanılmıştır. Veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından oluşturulan “Biyoçeşitliliğin Kültürel Değerlerine İlişkin Değerlendirme Formu” ve “Yarı yapılandırılmış görüşme formu” kullanılmıştır. Çalışma, 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Ankara’da bulunan bir üniversitenin eğitim fakültesinin 1., 2., 3. ve 4. sınıfında öğrenim görmekte olan 46 biyoloji öğretmen adayı ile yürütülmüştür. Tarihsel metinlerde, mitlerde ve efsanelerde biyoçeşitliliğin kültürel değerlerine ilişkin biyoloji öğretmeni adaylarının görüşleri alınmış ve değerlendirilmiştir. Bu çalışmada kullanılan mitlerden öğretmen adayları tarafından en çok bilinenin “Şanlıurfa Balıklı Göl” (%54,34), en az bilinenin ise “Cibilli Dede Türbesi” (%4,35) olduğu görülmüştür. Katılımcılar, kutsal özellik yüklenen canlıların korunduğuna dair çıkarımlarda bulunmuşlardır. Öğretmen adayları, içerisinde canlılık unsurları bulunduran efsane, mit, destan gibi anlatıların biyoçeşitliliğin korunmasında etkili olabileceği ve farkındalık oluşturarak bireylerde koruma içgüdüsü oluşturacağına ilişkin değerlendirmeler yapmışlardır. Farklı bölgelerde ve kültürlerde kullanılan bazı anlatıların canlı türlerinin korunabilmesinde önemli katkılar sağladığı ifade edilmiştir. Katılımcılar, anlatılarda ön plana çıkan ve halk tarafından sevilen ve saygı duyulan kişilerin canlılara karşı davranışlarının toplum tarafından örnek alınacağı ve bunun canlıların korunması konusunda etkili olabileceğini belirtilmişlerdir. Halk tarafından canlılara yüklenen değerlerin ve anlamların da o canlıların korunması konusunda etkili olabileceği ve nesilden nesle aktarılarak devamlılığının sağlanmış olabileceği sonucuna ulaşılmıştır. İçinde canlılara yönelik bir anlatım mevcut olan bu tarz anlatılar sayesinde toplumda çevre ve doğaya karşı bir koruma içgüdüsü oluşabileceği sonucu elde edilmiştir. Ayrıca bu anlatıların da etkisiyle toplumun bilinçli ya da bilinçsiz bir şekilde biyoçeşitliliğe karşı farkındalıklarında bir artış meydana gelebileceği anlaşılmıştır. Bu çalışmadan elde edilen sonuçlar göz önüne alınarak, öğretmenler tarafından içinde canlıların bulunduğu mitolojik anlatıların biyoloji bilgileri dâhilinde ders işleme süreçlerinde tercih edilmesinin, MEB kitaplarında bu tarz anlatıların yer almasının önemi ve gerekliliği önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler : Biyoçeşitlilik, biyoçeşitliliğin korunması, biyoloji eğitimi, mitoloji, efsane, destan, mit