Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sınıf Eğitimi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: AYŞE DİLEK YEKELER GÖKMEN
Danışman: Mustafa Ulusoy
Özet:
Dinleme, bireyin sahip olduğu ilk dil becerisi olarak algılanan seslerin seçilip, işlenip analiz edildiği pek çok bilişsel işlem gerektiren bir beceridir. Bu beceride amaç anlamadır. Anlama, okunan veya dinlenilen bir metinden elde edilen yeni bilgilerin eski bilgilerle birleştirildiği anlam çıkarma işidir. Anlatma ise okunan veya dinlenen bir metinden elde edilen bilgilerin düşünme, sorgulama ve ilişkilendirme yapılarak yeniden ifade edilmesidir. Anlatım çoğu zaman anlama becerileri ölçmek için kullanılan bir strateji olsa da ister dinleme ister okuma sonrası olsun anlamanın ötesinde bir beceri olarak pek çok farklı değişkenin etki ettiği bir sözlü ve yazılı dil becerisidir. Bu araştırmada ilkokul 4. sınıfta öğrenim gören öğrencilerin dinlediğini anlatma becerileri ile dinleme motivasyonu, dinlediğini anlama ve üretici kelime bilgisi arasındaki doğrudan ya da dolaylı ilişkileri Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) ile test etmek amaçlanmıştır. Araştırmada dinleme motivasyonu, t-birim sayısı ve dinlediğini anlama becerileri bağımsız değişkenler, dinlediğini anlatma becerileri bağımlı değişken olarak ele alınmıştır. Araştırma ilişkisel tarama modelinde yürütülmüştür. Çalışma grubunu Giresun ilinde devlet okullarında 2019- 2020 eğitim-öğretim yılında güz döneminde öğrenim görmekte olan 286 ilkokul 4. sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak; dinleme motivasyonu ölçeği, dinlediğini anlamaya yönelik çoktan seçmeli test ve boşluk tamamlama testi ile dinlediğini anlatma değerlendirme rubriği kullanılmıştır. Veri toplama sürecinde dinlediğini anlama ile yazılı ve sözlü anlatma becerileri için hikâye edici türde üç resimli çocuk kitabı seçilmiştir. Verilerin analizinde SPSS 16 ve AMOS 22 programlarından yararlanılmıştır. Veriler betimsel, korelasyonel, ölçüm modeli, yapısal eşitlik modeli, doğrudan ve dolaylı ilişkilere yönelik aracılık testi ile analiz edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre; ilkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin (a) dinlediğini anlatma bağımlı değişkenine ilişkin oluşturulan yapısal eşitlik modeli mükemmel uyum değerleri göstermektedir ve bağımsız değişkenler bağımlı değişkendeki varyansın %67’sini açıklamaktadır, (b) dinlediğini anlama becerileri ve t birim sayıları dinlediğini anlatma becerileri ile anlamlı düzeyde ilişkili iken, dinleme motivasyonları dinlediğini anlatma becerileri ile anlamlı düzeyde ilişkili değildir, (c) dinleme motivasyonları dinlediğini anlama becerilerini ve t-birim sayılarını doğrudan ve anlamlı şekilde yordamaktadır, (d) dinlediğini anlama becerileri t-birim sayılarını ve dinlediğini anlatma becerilerini doğrudan ve anlamlı şekilde yordamaktadır, (e) t-birim sayıları dinlediğini anlatma becerilerini doğrudan ve anlamlı şekilde yordamaktadır, (f) dinleme motivasyonları dinlediğini anlatma becerisini dinlediğini anlama becerisi aracılığıyla dolaylı olarak anlamlı şekilde yordamaktadır, (g) dinleme motivasyonu dinlediğini anlatma becerisini t-birim sayısı aracılığıyla dolaylı olarak anlamlı şekilde yordamaktadır, (h) dinlediğini anlama becerisi dinlediğini anlatma becerisini t-birim sayısı aracılığıyla dolaylı olarak anlamlı şekilde yordamaktadır, (i) yapısal eşitlik modelinde yer alan dinleme motivasyonu, dinlediğini anlama ve t-birim sayısı birlikte dinlediğini yazılı ve sözlü anlatma becerilerini geniş düzeyde etkilemektedir.
Anahtar Kelimeler : Dinleme, dinlediğini anlama, dinlediğini anlatma, dinleme motivasyonu, hikaye edici metinler, üretici kelime bilgisi, yapısal eşitlik modeli