Tuva destanlarının tipolojisi

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2016

Öğrenci: HAKAN MALKOÇ

Danışman: İHSAN KALENDEROĞLU

Özet:

Tuva, Sovyetler Birliği'ne katıldıktan sonra, Dil, Edebiyat, Tarih ve Bilim Araştırma Enstitüsünün kurulmasıyla halk edebiyatına bilimsel ilgi önemli ölçüde artmıştır. 1945'ten günümüze kadar bu enstitü düzenlenen kongreler yardımıyla, bilim adamlarının ve bölgelerdeki etkin üyelerin katılımıyla Tuva halk edebiyatının çeşitli türlerinden çok sayıda örneği yazıya geçirilmiş ve bir arşiv oluşturulmuştur. Tuva halk edebiyatında kahramanlık destanları önemli yere sahiptir. Tuva sözlü edebiyat geleneğinde kahramanlık destanları, gelenek ve görenekleri, inançları, çalışırken edinilen tecrübe ve bilgiyi, toplum hayatıyla ilgili tarihî olguları ve düşünceleri, aydınlık bir gelecek için istek ve arzuları geleceğe aktarma rolünü üstlenir. Bundan dolayı kahramanlık destanlarının eğitim ve terbiye açısından önemi büyüktür. Tezde Tuva destanlarında yer alan tiplerin tipik özellikleri, tipoloji yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Tez, giriş hariç altı kısımdan oluşmaktadır. Giriş bölümünde Tuva Destanlarının Tipolojisi'nin amacı ve araştırmanın önemi belirtilmiştir. Birinci ve ikinci kısımda Tuva Türklerinin tarihi ve destancılık geleneği üzerinde durulmuştur. Üçüncü kısımda Edebî Eserde Tip Kavramı ve Tipin Özellikleri başlığı altında, edebî eserlerde tip kavramının tanımı yapıldıktan sonra, konu ile ilgili yurt içinde yapılan çalışmalar değerlendirilmiştir. Dördüncü kısımda Sözlü Anlatılarda Tip Kavramı ve Tiplerin Özellikleribaşlığı altında masal, fıkra, halk hikâyesi, geleneksek halk tiyatrosu türlerinde yer alan tiplerin oluşum ve gelişim aşamaları değerlendirilmiştir. Beşinci kısımda ki Sözlü Edebiyat Verimlerinden Destan ve Destan Tiplerinin Özellikleri başlığında destanın teşekkülü, tiplerin oluşumu ve gelişimi incelenmiştir.Altıncı kısımda ise Türk Destan Kahraman Tiplerinin Özellikleri nedeğinilmiştir. Türk Destan Kahramanı Kalıbı" başlığı altında Türk destanlarında yer alan merkezî kahraman tipi on yedi özelliğe bağlı olarak ele alınmıştır. Tezin bu bölümünde Tuva destanları bulunan on beş destanın merkezî kahraman tipleri, bu kısmın alt başlığında oluşturulan Türk destan kahramanı kalıbına göre değerlendirilmiştir. Tezde çalışılan konu Sonuç bölümünde değerlendirme yapılarak anlatılmıştır.