Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Mehmet Vefa HAN
Danışman: Cevdet Söğütlü
Özet:
Bu çalışmada tarihi dini yapılarda kullanılan ahşap kapı ve pencere kepenkleri incelenmiştir. Günümüze kadar ulaşmış ve kullanılmaya devam eden ahşap eserlerin teknik özelliklerinin değerlendirilmesinin dışında dönemsel değişimlerde ele alınarak karşılaştırmalar yapmak ve sanal modeller oluşturarak yeni üretimlere teknik veri sağlamak, model önerileri getirmek amaçlanmıştır. Bu amaçla örnek veriler oluşturmak için Konya, Bursa ve İstanbul’da bulunan dini yapıda yer alan kapı kanatları ve pencere kepenkleri incelenerek ölçüleri alınmıştır. Benzer özellikler doğrultusunda gruplandırmalar yapılmıştır. Yapım tekniğinde görülen değişimlere uygun olarak değiştirilmiş kapı ve pencere kepenkleri belirlenmiştir. Uygulanan teknikler ele alınarak, üretim aşamaları model çizimlerle değerlendirilmiştir. Benzer özellikler doğrultusunda gruplandırılan kapı ve pencere kepenkleri bulunduğu yapı ile birlikte fotoğrafla belgelenmiş, tüm ölçüleri çizelge şeklinde verilerek katalog oluşturulmuştur. Tablaruka tekniğinde 7, kündekâri tekniğinde ise 5 farklı model elde edilmiştir. Kullanılan teknikler doğrultusunda 20 model çizimi yapılmıştır. İki boyutlu çizimlerde fark edilmeyen ölçü problemleri, üç boyutlu modellerde görülebilmektedir. Bilgisayar modelleri ile malzeme ihtiyacı, parça ölçüleri ve simetrik parçalar ve üretilmesi gereken parça sayısı ve şekli elde edilmektedir. Kapı ve pencere kanatlarını oluşturan tüm elemanların boyut ölçüleri tekniğe bağlı değerlendirilerek oran ilişkileri belirlenmiştir. Kanat yüksekliği ile genişliği arasında 3-3,5 oranları tespit edilmiştir. Kanat yüksekliğinin % 2-2,5’i oranında kalınlık tercih edilmiştir. Seren genişlikleri ise kalınlığın 2-3 katı uygulanmıştır. Dini yapılarda bulunan kapı kanatlarından standartlardan çok büyük üretilmişlerdir. Bu durum kendi ağırlığının artmasına neden olmaktadır. Ağırlığa bağlı mekanik zorlanmalar sonlu elemanlar yöntemiyle değerlendirilmiştir. Seçilen kalınlık değerleri ve ağaç türleri karşılaştırılmıştır. Sonuçlar tarihi yapıların ahşap elemanlarında istenilen mekanik özellikleri fazlasıyla sağladığını göstermektedir.
Anahtar Kelimeler : Dini mimari, Ahşap kapı, Pencere kepengi, Kündekari, Yapım
tekniği, Bilgisayar destekli modelleme