Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: GÜLAY GÖKÇE BAYRAM
Danışman: Selami Candan
Özet:
Orthoptera, yaklaşık 73 familya içinde tanımlanmış 28.410’den fazla türe sahip, dünyanın her yerine yayılış gösteren bir takımdır. Orthoptera takımına ait böceklerin çoğu fitofagdır ve tarım alanlarında ve kültür bitkilerinde büyük zarar vermektedirler. Zaman zaman popülasyonlarını hızlı bir şekilde artırma yetenekleri sayesinde büyük sürüler oluşturup, bitkiler üzerindeki zararları çok daha büyük boyutlara gelebilmektedir. Orthoptera, kısa antenli çekirgeler (Caelifera), uzun antenli çekirgeler (Ensifera) olmak üzere iki alt takıma ayrılır. Çekirgeler, hemimetabol başkalaşım gösteren böceklerdir. Böceklerle mücadelede veya sayıları tükenmekte olan türlerin korunmasıyla ilgili yapılacak çalışmalarda önce böceğin biyolojisinin iyi bir şekilde bilinmesi gerekmektedir. Bu çalışma, Ensifera (uzun antenli çekirgeler) alt takımından Gryllus campestris Linnaeus, 1758 (Orthoptera: Gryllidae) ve Caelifera (kısa antenli çekirgeler) den Calliptamus italicus Linnaeus, 1758 (Orthoptera: Acrididae)’un erkek ve dişi üreme sistemlerinin stereo mikroskop (SM), ışık mikroskobu (IM) ve taramalı elektron mikroskobu (SEM) ile incelenerek histolojik ve morfolojik yapısını ortaya koymaktadır. G. campestris ve C. italicus’ta erkek üreme sistemi bir çift testis, bir çift vas deferens, bir çift seminal kese, yardımcı bezler, bir ejakülatör kese, bir çift ektodermal kese, bir ejakülatör kanal ve bir aedeagustan oluşmaktadır. Çalışılan türlerde her bir testis farklı yapılarda ve farklı sayıda testis folikülüne sahiptir. Testis folikülleri farklı üç zondan (büyüme zonu, olgunlaşma zonu ve farklılaşma zonu) meydana gelmektedir. Bu zonlarda gelişip farklılaşan olgun spermler vas deferens aracılığıyla seminal keseye aktarılarak, burada depo edilmektedir. İncelenen her iki türün dişi üreme sistemi bir çift ovaryum, bir ortak kanal, bir çift lateral kanal, bir spermateka ve yardımcı bezlerden meydana gelmektedir. Her ovaryol terminal filament, germaryum ve vitellaryumdan oluşmaktadır. Çalışılan iki türde de vitellaryum, farklı gelişim (previtellogenez, vitellogenez ve koryogenez) aşamalarında oositlere sahiptir. Vitellaryumdaki oosit yüzey morfolojisi, histoloji ve ultrastrüktürü türlere ve oosit gelişimine bağlı olarak değişmektedir. İki farklı alt takıma ait türler üzerinde yapılan incelemelerde erkek ve dişi üreme sisteminin genel olarak aynı kısımlardan oluştuğu ancak her iki türüde de bu yapıların histolojik, morfolojik özeliklerinin farklı olduğu gösterilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Testis, ovaryum, Orthoptera, ışık mikroskobu, elektron