Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2014
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Hatice Kübra Özçelik
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:Bu çalışma 15-19.yüzyıllar arasında yaşamış 80 divan şairinin divanlarında yer alan 30.402 gazelde, mahlas beytinden sonra zeyl beyit/beyitler tespit edilen 830 müzeyyel gazelin değerlendirilmesiyle giriş ve üç ana bölümden oluşmuştur. Müzeyyel gazel; kaside nazım şekliyle kafiye örgüsü, başlığının olması ve medhiye, fahriye ve dua muhtevalı zeyl beyit/beyitlerinin bulunması açısından benzerlik göstermektedir. Divan şairleri tarafından çok kullanılan bu gazel çeşitinde, genellikle gazelin mahlas beytinden sonra bir beyit eklenerek çeşitli konuların işlendiği görülmüştür. Müzeyyel gazellerin çoğu divan tertibinde gazellerin içerisinde yer almıştır fakat kasideler içerisinde yer alan müzeyyel gazeller de bulunmaktadır. İncelenen divanlarda tespit edilen müzeyyel gazeller zeyl beyit/beyitlerde işlenen konularına göre, "Osmanlı Padişahları ve Devlet Adamları", "Edebî-Tarihî Şahsiyetler", ""Maşûk" ve "Aşk, Âşık, Rakip"", "Poetika", "Hasbihâl" ve "Diğer" olmak üzere 6 alt başlıkta gruplandırılmıştır. En çok müzeyyel gazel örnekleri ilk iki başlıkta tespit edilmiştir. Padişah ve devlet adamlarının övüldüğü müzeyyel gazellerde, memduhun Şehnâme'de adı geçen şahlarla mukayese edildiği, kalıplaşmış bazı ifadelerle övüldüğü ve şairlerin müzeyyel gazel vesilesiyle memduhtan isteklerini dile getirdikleri görülmektedir. Benzer şekilde, Divan şairleri müzeyyel gazellerin zeyl beyitlerinde hem kendi şiirlerini hem de birbirlerinin şairlik kabiliyetlerini de övmüşlerdir. Mevlânâ ve Mevlevîliğe duyulan sevgi ve saygı yine zeyl beyitlerde Divan şairleri tarafından sıkça dile getirilmiştir. Zeyl beyitlerde Divan şiirinin aşk anlayışı, maşûk, âşık ve rakibin özellikleri ile hasbihâl tarzı söyleyişlere de yer verilmiştir. Bu konulara ek olarak Diğer başlığı altında değerlendirenler ise herhangi bir başlığa dâhil edilemeyen ve birbirinden farklı konuları zeyl beyitlerinde ihtiva eden müzeyyel gazellerden oluşmaktadır.