Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Fizik Eğitimi , Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: OSMAN TÜRK
Danışman: Mustafa Karadağ
Özet:
Bu araştırmanın temel amacı; Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından Türkçeye
çevrilerek yayımlanan PISA fen okuryazarlığı sorularının içerik ve yapı bakımından
incelenmesi ve MEB’in ortaöğretim fizik ders kitaplarında yer alan ölçme-değerlendirme
etkinlikleri ile PISA sorularını karşılaştırarak ülkemizin başarı durumunda ölçme ve
değerlendirme yaklaşımının etkisini araştırmaktır. Yapılmış olan bu çalışmada, nitel ve
nicel araştırma yöntemlerinin bir arada yer aldığı “karma yöntem” (Mixed Metod)
kullanılmıştır. Araştırmanın PISA fen okuryazarlığı sorularının içerik, amaç ve
kazanımlarının bakımından değerlendirilmesinde ve MEB’in önerdiği fizik ders
kitaplarındaki ölçme etkinliklerinin değerlendirilmesinde nitel araştırma yöntemlerinden
tarama modeli kullanılmış ve elde edilen verilerin analizi doküman incelemesine göre
yapılmıştır. PISA fen okuryazarlığı sorularında tespit edilen dilbilgisi ve çeviri hatalarının
başarıya etkisinin araştırılması amacıyla PISA Fizik Soruları Uygulama Testi (PFUT)
geliştirilmiştir. Araştırmanın deneysel kısmında “Tek Grup Ön Test-Son Test” deseni
kullanılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde İlişkili Örneklemler için T-Testi (Paired
Samples T-Test)” kullanılmıştır. Araştırmanın deneysel kısmı için amaçsal örnekleme
yöntemi kullanılmış olup, ön test ve son test uygulamaları, Ankara ilinde bulunan iki Fen
Lisesi, bir Anadolu Lisesi, bir Meslek Lisesi ve bir İmam Hatip Lisesi’nde yapılmıştır.
Araştırmadan elde edilen verilerin daha kapsamlı değerlendirilmesi çerçevesinde yirmi
öğrenci ile yarı yapılandırılmış şekilde hazırlanan görüşme formu çerçevesinde görüşmeler
yapılmış ve veriler betimsel olarak analiz edilmiştir. Araştırmaya göre; fen okuryazarlığı
sorularının enerji kaynakları, mevcut kullanılan enerji kaynaklarının insana ve çevreye
olan etkileri, hastalıklar ve doğal afetler gibi konulara odaklandığı, MEB’in önerdiği fizik
ders kitaplarında ölçme etkinliklerinin sayıca daha fazlasının yenilenen Bloom
Taksonomisi’nin bilgi birikimi boyutuna göre kavramsal düzeyde olduğu, bilişsel süreç
boyutuna göre ise ölçme etkinliklerinin çoğunluğunun Bloom Taksonomisi’nin alt
basamakları olan uygulama, kavrama ve anlama düzeyinde olduğu, aynı ölçme
etkinliklerinin PISA fen okuryazarlığı yeterlik düzeylerinin ilk dört düzeyinde olduğu ve
fen okuryazarlığı kapsamında incelenen soruların içerik ve kazanım olarak ilköğretim fen
bilimleri ve ortaöğretim fizik öğretim programlarına uygun olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır.
Ayrıca PISA fen okuryazarlığı sorularında tespit edilen dilbilgisi ve çeviri hatalarının
başarıya etkisinin incelendiği uygulamalarda, sorulardaki mevcut dilbilgisi ve çeviri
hatalarının olduğu durumdaki başarı puanları ile soruların düzeltilmesi sonucu yapılan
uygulamadan elde edilen başarı puanlarının anlamlı bir biçimde farklılık gösterdiği
sonucuna ulaşılmıştır. İncelenen sorulardaki hatalar öğrencilerle yapılan görüşmelerde de
tespit edilmiştir. Araştırmanın sonuçları doğrultusunda; Türkiye’de uygulanan PISA sınav
sorularının çevirisinde dilbilgisi ve alan uzmanlarının beraber çalışması, fizik ders
kitaplarındaki ölçme etkinliklerinin Bloom Taksonomisi’nin üst basamakları
doğrultusunda gözden geçirilmesi ve merkezi sınavlarda PISA sorularına benzer soruların
yer alması önerilerinde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler : Fizik eğitimi, PISA, fen okuryazarlığı, ölçme-değerlendirme