Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2017
Öğrenci: NİHAN KORAN
Danışman: NESLİHAN AVCI
Özet:Bu araştırmada amaç okul öncesi öğretmenlerinin ve çocukların eğitim ortamlarında katılım hakkı ile ilgili anlayışlarını değerlendirmeye yönelik bir ölçek geliştirmek; öğretmenlerin ve çocukların katılımı konusundaki anlayışlarını keşfetmek ve öğretmenlerin anlayışlarını geliştirmeye yönelik hazırlanan eğitim programının etkilerini incelemektir. Bu araştırma karma yöntem desenlerinden eşzamanlı iç içe karma yöntem deseninde gerçekleştirilmiştir. Okul Öncesi Sınıfında Katılım Hakkı Ölçeğini geliştirme kapsamında Lefkoşa, Magosa, Girne, Güzelyurt, İskele ve Lefke bölgelerinde görev yapan 167 okul öncesi öğretmeninden ve 221 çocuktan veri toplanmıştır. Bu ölçek okul öncesi eğitim sınıflarındaki uygulamalarda çocukların katılım durumunu belirleme amacı ile oluşturulmuştur. Ölçek geliştirme örnekleminde yer alan öğretmenlere ölçek ile birlikte Çocuk Özelliklerini Değerlendirme Envanteri uygulanmıştır. Bu envanter okul öncesi öğretmenlerin çocukluğa bakış açısını ölçmek amacıyla geliştirilmiş bir ölçme aracıdır. Araştırmacı tarafından Çocuk Katılımı Eğitim Programı (ÇOKEP) geliştirilmiştir. Eğitim programının uygulanmasından önce eğitime katılan ve katılmayan gruptaki öğretmenlere Okul Öncesi Sınıfında Katılım Hakkı Ölçeği ve Çocuk Özelliklerini Değerlendirme Envanteri uygulanmıştır. Her iki gruptaki öğretmenlerin sınıfındaki dört çocuğa da Okul Öncesi Sınıfında Katılım Hakkı Ölçeği uygulanmıştır. Eğitim alan gruptaki öğretmenler 8 hafta süre ile eğitim programına katılmışlardır. Program içeriği çocuk katılımı ve çocukluk anlayışı konuları temel alınarak hazırlanmıştır. Program uygulanmasından sonra eğitim alan ve almayan gruptaki öğretmenlere ön test için kullanılan ölçme araçları tekrar uygulanmış ve son test verileri elde edilmiştir. Ayrıca eğitime katılan öğretmenler ile eğitim bitiminde odak grup görüşmesi gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre ölçek geliştirme örnekleminde yer alan öğretmenlerin ve çocukların Okul Öncesi Sınıfında Katılım Hakkı Ölçeği yanıtlarına göre eğitim ortamlarındaki katılım anlayışlarının düşük olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenler tarafından verilen nitel yanıtlar değerlendirildiğinde de bu yanıtların nicel verileri desteklediği ve yoğunlukla öğretmenlerin öğretmen merkezli uygulamalara yer verme anlayışına yatkın olduğu görülmektedir. Ölçek geliştirme örneklemindeki okul öncesi öğretmenlerinin eğitim ortamlarındaki katılım hakkı anlayışlarının öğretmenlerin yaşlarına, medeni durumuna, mezun oldukları bölüme, çocuk sahibi olma durumuna ve mesleki deneyimine göre anlamlı bir şekilde değişmediği tespit edilmiştir. Araştırmanın ölçek geliştirme örneklemindeki okul öncesi öğretmenlerinin çocukluk anlayışları öğretmenlerin yaşlarına, medeni durumuna, mezun oldukları bölüme, görev yaptıkları bölgeye göre anlamlı bir şekilde değişmemektedir. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenlerin çocuk sahibi olma durumlarının yetersiz çocuk anlayışı üzerinde etkili olduğu görülmektedir. Öğretmenleri mesleki deneyimine göre yetersiz ve yüceltilmiş çocukluk anlayışlarının değiştiği tespit edilmiştir. Ölçek geliştirme örnekleminde yer alan öğretmenlerin katılım hakkı anlayışı ile katılımcı çocuk anlayışı arasında bir ilişki bulunmakla birlikte bu ilişkinin zayıf bir ilişki olduğu söylenebilmektedir ÇOKEP eğitimini alan ve almayan öğretmenlerin Okul Öncesi Sınıfında Katılım Hakkı Ölçeği sonuçları incelendiğinde, eğitime katılan öğretmenlerin eğitim ortamlarındaki katılım hakkı anlayışının katılmayan öğretmenlere göre daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Eğitime katılan öğretmenlerin odak grup görüşmesinde verdiği yanıtlar ise genel olarak öğretmenlerin çocukları etkileyen kararlarda çocuklara söz hakkı vermenin önemini anlama, çocuk katılımı ile ilgili gerçekçi bir bakış açısı geliştirme, çocukların farklı bakış açılarına sahip olabileceğini fark etme ve görüşlerine saygı gösterme konularında bir ilerleme kaydettiklerinin göstergesi olarak kabul edilmektedir. Fakat ÇOKEP'e eğitimini alan ve almayan öğretmenlerin sınıflarındaki çocukların Okul Öncesi Sınıfında Katılım Hakkı Ölçeği ön test ve son test puanları her iki grup arasındaki puanlarda anlamlı bir farklılık olmadığını göstermektedir. Çocuklardan elde edilen nicel veriler öğretmenlerin eğitimde aldıkları bilgileri sınıf ortamlarında çocukların fark edebileceği düzeyde uygulamaya başlamadıklarının göstergesi olarak kabul edilebilir. Eğitim alan gruptaki öğretmenlerin ön test ve son test verileri incelendiğinde yetersiz ve katılımcı çocuk anlayışlarında fark bulunmazken, yüceltilmiş çocukluk anlayışlarında fark tespit edilmiştir. Eğitime katılan öğretmenlere bir ay sonra uygulanan kalıcılık testi sonucunda öğretmenlerin katılım anlayışları ve çocukluk anlayışları son test puanları ile kalıcılık puanları arasında anlamlı bir fark olmadığı tespit edilmiştir.