Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2010
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Gülderen Özdemir
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:Bu çalışmada, zaman unsurunun Servet-i Fünun Dönemi romanlarındaki işlevi belirlenmeye çalışılmıştır. Bugüne kadar genellikle yazar açısından, yapı tema ve dil ve anlatım çalışmaları kapsamında romanın ana unsurlarından biri olarak ele alınan zaman, bu çalışmada merkeze alınmış ve romanın kapısı zaman perspektifinden aralanmıştır. Bu doğrultuda öncelikle zaman konusunda teorik bir araştırma yapılmış, araştırma sonucunda elde edilen bilgiler ışığında metin merkezli bir yaklaşım ve bilimsel bir bakış açısıyla Servet-i Fünun Dönemi romanlarında zamanın hangi yöntemlerle ne gibi işlevlerde kullanıldığı araştırılmıştır. Zamanın gerek metin içi gerek metin dışı etkileri ile roman çerçevesindeki işlevini incelemek, kurmaca olarak romanı, üslup olarak yazarı, dönemi içinde türü tanıma imkânı sağlamıştır. Çalışmanın evreni Halit Ziya Uşaklıgil ve Mehmet Rauf'un romanları merkezinde Servet-i Fünun Dönemi romanları ile anlatı ve zaman konularına temel teşkil edecek yazılı kaynaklardan oluşturulmuştur. Zamanın, mutlak ve parçalanamaz bir bütün olarak algılandığı bu dönemde romanlarımızın olay kurgusunda değişik yollar denenmiş, roman estetiği ve teorisi üzerine düşünülmüştür. Servet-i Fünun Dönemi romanlarında geçmiş, şimdiki ve gelecek zamandan oluşan üç zaman dilimi birbirinden kesin çizgilerle ayrılmıştır. Bu zamanlar arasındaki geçişler bazı tekniklere dayandırılarak yapılmıştır. Bu tutum da dönem yazarlarının eserlerinde zaman değişikliğine giderken bunu bir mantığa oturtmaya çalıştıklarını göstermektedir. Aynı dönemde, aynı düşünce sisteminde yer alan ve pek çok noktada birleşen yazarlarımızın zamanı algılayış ve onu romanlara yansıtış biçimleri farklıdır. Bu doğrultuda; roman düşüncesinin yapılanması ve modern roman tekniklerinin kullanımı bakımından büyük gelişmelere sahne olan bu evrede Tanzimat Döneminin tasvirle başlayan romanlarının yerini eylemle girişlerin aldığı, tasvir, özet, kırılma, eksilti ve sahneleme vb. yöntemlerin uygulamasında taklidin ötesine geçilmeye başlandığı görülür. Kullanılan bu zamansal teknikler kurguda; üzerinde durulup düşünülmesi istenilen davranış ve düşünceleri vurgulamak, önemli olayları ön plana çıkarmak, gereksiz zaman, olay ve ayrıntılardan kurtulmak, kahramanlarının kişilik özelliklerini ortaya çıkarmak, olayları gerçek zamana yakın bir biçimde aktarmak, doruk noktasını belirlemek gibi fonksiyonlar üstlenmiştir. Yazarlarımız eserlerinde vermek istedikleri mesajı zaman sıklığı, anlatma noktası yoğunluğu ile ortaya çıkarmaya çalışmışlardır. Zamanın, dönem romanlarında kişilerde meydana gelen değişimleri göstermek, mekân unsurları ile bütünleşerek kişilerin psikolojilerine derinlik kazandırmak ve bağlantı noktalarını oluşturmak gibi bir işlevi olduğu görülür. Genel olarak sunulan itibarî dünya zamanı da kronolojiktir. Eserlerin olay zamanlarının kurgulanışında tematik kaygının belirleyici olduğu ortaya çıkar. Bu netice bizi dönem yazarlarının romanlarını yazmadan önce tasarladığı düşüncesine götürmüştür. Servet-i Fünun Dönemi romanında zaman, biçimsel bir yönlendirici işlevindedir.