Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Öğrenci: HAMDİ KARAKAŞ
Danışman: RABİA SARIKAYA
Özet:Bu araştırmanın amacı; çevre-enerji konularına yönelik gerçekleştirilen argümantasyon temelli öğretimin sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünmelerine, akademik başarılarına ve argüman oluşturabilme becerilerine etkisini incelemektir. Karma araştırma yöntemlerinden gömülü desene uygun olarak yürütülmüş bu çalışmanın nicel kısmında ön-son test deney-kontrol gruplu yarı deneysel desen, nitel kısmında ise bütüncül çoklu durum deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu ölçüt örnekleme yoluyla belirlenmiş olup İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan bir üniversitenin Eğitim Fakültesi sınıf öğretmenliği ikinci sınıfta okuyan ve Çevre Eğitimi dersini alan 44'ü deney 44'ü kontrol grubu olmak üzere toplam 88 öğretmen adayından oluşmaktadır. Bu çalışmada deney ve kontrol grubuna uygulama öncesi ve sonrasında eleştirel düşünme becerilerindeki değişimi ölçmek amacıyla Watson ve Glaser (1964) tarafından geliştirilmiş ve pilot uygulama ile güvenirliği (KR-20) 0,53 olarak bulunan Eleştirel Akıl Yürütme Gücü Ölçeği uygulanmıştır. Sınıf öğretmeni adaylarının enerji başarı seviyelerini ölçmek için araştırmacı tarafından geliştirilen ve güvenirliği (KR-20) 0,79 olan Enerji Başarı Testi uygulanmıştır. Ön testlerin akabinde çevre eğitimi dersleri on hafta süresince deney grubunda argümantasyon temelli, kontrol grubunda ise geleneksel öğretimle işlenmiştir. Argümantasyon temelli öğretim sürecinde çevre-enerji konularında hazırlanan ve uzman görüşü alınarak başka bir öğrenci grubunda ön uygulaması yapılarak son şeklini alan senaryolar kullanılmıştır. Uygulama sürecinde sınıf öğretmeni adaylarından senaryolarla ilgili bireysel ve grup olarak argüman ve karşıt argüman oluşturmaları istenmiş; grup çalışması sonunda argümanlarında değişiklik olup olmadığına ilişkin görüşleri alınmıştır. Uygulama sonunda veri toplama araçları son test olarak tekrar uygulanmıştır. Nicel verilerin analizinde yüzde, frekans, bağımlı ve bağımsız gruplar t-testi, kovaryans analizi (ANCOVA), tek yönlü varyans analizi (ANOVA), tek yönlü tekrarlı ölçümler ANOVA, Bonferroni ikili karşılaştırmalar testi, Friedman ve Wilcoxon Testi ve kolerasyon analizinden yararlanılmış ve araştırma alt problemlerine bağlı olarak hesaplamalar yapılmıştır. Argüman oluşturma ortalama puanları ile eleştirel düşünme son test ortalamaları karşılaştırılmış ve korelasyon katsayısı hesaplanmıştır. Nitel verilerin analizinde adayların bireysel ve grup olarak oluşturdukları argümanlar Toulmin Argüman Modeli'ne göre değerlendirilerek Argüman Yapısı Puanlama Anahtarı'na göre argüman ortalama puanları ve Argümantasyon Değerlendirme Ölçeği'ne göre de argüman düzeyleri belirlenmiştir. Grup etkinliği sonunda sınıf öğretmeni adaylarının bireysel savunduğu argümanlarında değişiklik olup olmadığına ilişkin görüşler, içerik analizine tabi tutulmuştur. Argümantasyon temelli öğretim süreci sonrası deney ve kontrol grubu sınıf öğretmeni adaylarının ön test eleştirel düşünme beceri ortalama puanları kontrol altına aldığında, son test eleştirel düşünme beceri ortalama puanları arası farkın deney grubu lehine istatiksel olarak anlamlı olduğu (p<0,05) ve uygulama etkisinin (ή2:0,11) orta düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Uygulama sonrasında deney grubu sınıf öğretmeni adaylarının kontrol grubu adaylara göre daha yüksek düzey eleştirel düşünme becerisinde oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca deney ve kontrol grubu sınıf öğretmeni adaylarının ön test enerji başarı ortalama puanları kontrol altına alındığında, son test enerji başarı ortalama puanlar arası farkın deney grubu lehine istatiksel olarak anlamlı olduğu (p<0,05) ve uygulama etkisinin (ή2:0,32) büyük düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Uygulama sonrasında deney grubu öğretmen adaylarının kontrol grubu adaylara göre daha yüksek enerji başarı düzeyinde oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Sonuç olarak, çevre-enerji konuları bağlamında argümantasyon temelli öğretim sürecinin sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme ve akademik başarı düzeylerini artırdığı görülmüştür. Araştırmanın nitel kısmından elde edilen bulgular değerlendirildiğinde sınıf öğretmeni adaylarının bireysel/grup; bireysel karşıt ve grup karşıt argüman oluşturma ortalama puanlarında ilk etkinlikten son etkinliğe doğru bir artışın olduğu tespit edilmiş ve süreç ilerledikçe daha nitelikli argüman ürettikleri görülmüştür. Sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme ortalama puanları ile bireysel ve karşıt argüman oluşturma ortalama puanları arasında pozitif yönde orta kuvvette anlamlı bir ilişki bulunmuş ancak grup argümanı ve grup karşıt argümanı oluşturma ortalama puanları ile eleştirel düşünme arasında bir ilişki tespit edilememiştir. Bu sonuca ek olarak; öğretmen adaylarının argüman oluşturma ortalama puan ve düzeylerinin gelişiminde, grup etkinliklerinin bireysel etkinliklerden daha etkili olduğu görülmüştür. Ayrıca öğretmen adaylarının kendi argümanlarını savunurken daha nitelikli argüman oluşturdukları ancak karşıt argüman oluşturmada yetersiz kaldıkları sonucuna ulaşılmıştır. Uygulamaların ilk haftalarında deney grubundaki öğretmen adaylarının oluşturdukları argümanların düşük düzeyde yoğunlaştığı ancak süreç boyunca oluşturulan argümanların orta ve yüksek düzeye doğru ilerleme gösterdiği tespit edilmiştir. Bu çalışmada deney grubundaki öğretmen adaylarının grup etkinliği sonrası savundukları argümanlarındaki değişimin bireysel argüman oluşturma ortalama puanları ve argüman oluşturma düzeyleri ile ilişkili olup olmadığı da araştırılmıştır. Nitel verilerin analizi sonucunda, argümantasyon temelli öğretimin uygulandığı deney grubunda, sınıf öğretmeni adaylarının çoğunun grup etkinlikleri sonrasında bireysel argümanlarından vazgeçmedikleri ancak grup argümanı oluşturmada demokratik bir anlayışla karar verdikleri tespit edilmiştir. Öğretmen adaylarından bazılarının bireysel argümanlarından vazgeçerek grup argümanına katıldıkları, bazılarının ise tam tersine grup argümanına katılmayıp bireysel argümanlarında sabit kaldıkları görülmüştür. Tüm veriler değerlendirildiğinde grup etkinliği sonrası savunulan argümanlardaki değişimin, bireysel argüman oluşturma ortalama puanları ve argüman oluşturma düzeyleri ile ilişkili olduğu sonucuna varılmıştır. Adayların argüman oluşturma ortalama puanları ve düzeyleri arttıkça argümanlarını daha fazla savundukları ve fikirlerini değiştirmeye daha dirençli oldukları görülmüştür. Bu çalışmanın sonucunda; sınıf öğretmenliği lisans programındaki Çevre Eğitimi dersinde yer alan sosyobilimsel konuların argümantasyon temelli öğretim sürecine dahil edilmesinin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme, fikirlerini paylaşma ve karar verme becerilerinin gelişimine, akademik başarılarının artmasına olumlu yönde katkı sağladığı görülmüştür. Argümantasyon temelli öğretim süreci diğer öğretmen yetiştirme programlarında, farklı veri toplama araçları kullanılarak uygulanabilir.