19. yüzyıl sonu muhacir yerleşmeleri: İnegöl/Tahtaköprü kasabası örneği


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: KADRİYE DURMUŞ

Danışman: ÖNDER AYDIN

Özet:

Osmanlı İmparatorluğunda, 19. yüzyıldan İmparatorluğun yıkılışına kadarki bir asırlık dönem, Kırım, Kafkaslar ve Balkanlar’daki toprakların elden çıkması ile Anadolu’ya yönelen kitlesel göç olaylarına sahne olmuştur. Özellikle 1877-1878 Osmanlı- Rus Savaşı ile Kafkaslar ve Balkanlardan hızlanarak devam eden bu göçler, Anadolu’nun demografik, sosyal, kültürel yapısını şekillendiren gelişmeleri de beraberinde getirmiştir. Osmanlı İmparatorluğu, söz konusu büyük göç dalgasında meydana çıkabilecek olumsuzluklara karşı, dönemin ağır koşullarında elinden geldiğince tedbirler alarak, çeşitli düzenlemeler gerçekleştirmiştir. Muhacirlerin temel ihtiyaçları ve iskânlarını sağlamak üzere, 1860 yılında kurulan “İskân-ı Muhâcirîn Komisyonu”nun da içinde bulunduğu yeni bir idari örgütlenmeye gidilmiştir. Yaşanan gelişmelerin sonucu olarak muhacirlerin iskânı için, Anadolu şehirlerinde muhacir mahalleleri ortaya çıkarken, kırsalda iskâna uygun boş arazilerde muhacir köyleri kurulmuştur. Çalışmanın araştırma alanı olarak dönemin Hüdavendigâr Vilâyeti Ertuğrul livasına bağlı İnegöl kazası, göçten etkilenen önemli bir merkez olması nedeniyle seçilmiştir. Tez çalışması, bu kapsamda 19. yüzyılın son çeyreğinden Cumhuriyet’in ilanına kadar İnegöl’de kurulan muhacir yerleşimlerinden birisi olan Tahtaköprü kasabasını mercek altına almıştır. Yazılı ve sözlü kaynaklar ile yerinde gerçekleşen tespit çalışmalarından yararlanarak muhacirler için kurulan kasabanın gelişim süreci ele alınmıştır. Kasabanın ilk iskân bölgesinde bulunan konut yapıları başta olmak üzere, mimari örneklerin inşa yöntemi, mimari tarzı, iç mekân oluşumu ve zaman içinde gelişimi gibi hususlara yönelik bir değerlendirme yapılmıştır.