Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, Eczacılık Meslek Bilimleri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Tuğba Uçar Akyürek
Danışman: İlkay Erdoğan Orhan
Özet:
Bu tez çalışmasında, bitkilerde bulunan 38 adet fenolik bileşiğin Alzheimer hastalığına (AH) karşı etkileri in vitro, in vivo, in silico ve hücre kültürü deneysel yöntemleri yanı sıra AH ile ilişkili genler üzerinde de araştırılmıştır. In vitro yöntemle yapılan ilk taramaya göre, rozmarinik asit, gallik asit, kersetin, trans-resveratrol, oleuropein, fisetin, epigallokateşin gallat (EGCG) ve 3-hidroksitirozol kolinesteraz (asetilkolinesteraz ve bütirilkolinesteraz) enzim inhibitörü olarak en etkili fenolik bileşikler olarak tespit edilmiştir. Ayrıca, EGCG, kersetin, rozmarinik asit, trans-resveratrol ve oleuropein, β-sekretaz enzim inhibitörü olarak da etkili bulunmuştur. Bunun yanında, bileşiklerin demir iyonu şelasyon etki, demir-indirgeme antioksidan gücü (FRAP), 2,2-difenil-1-pikrilhidrazil (DPPH) ve bakır-indirgeme antioksidan gücü (CUPRAC) gibi yöntemlerle antioksidan kapasiteleri araştırılmış ve enzim inhibitörü olarak etkili bulunan fenolik bileşiklerin yüksek antioksidan etki gösterdiği tespit edilmiştir. Daha sonra, en etkili olduğu tespit edilen bileşiklerden seçilenler farelerde pasif kaçınma, meyve sineği olarak bilinen Drosophila melanogaster’de nöroprotektif etki modeli ve zebra balığı (Danio rerio) davranış modelleri gibi in vivo yöntemlerle test edilmiş ve 3-hidroksitirozol, EGCG, oleuropein, gallik asit ve rozmarinik asitin olumlu etki gösterdiği tespit edilmiştir. In vitro ve in vivo deney modellerinde etkili oldukları belirlenen fenolik bileşiklerin nöroprotektif etkileri, moleküler modelleme ve PASS yazılım programında biyolojik ve sitotoksik aktivite tahminleri gibi in silico yöntemlerle de değerlendirilmiştir. Bunun yanında, 3-(4,5-dimetiltiyazol-2-il)-2,5- difeniltetrazolyum bromür (MTT) ve Alamar Blue yöntemleri ile SH-SY5Y insan nöroblastoma hücre hattında seçilen bileşiklerin sitotoksisitesinin değerlendirildiği çalışmalarda, özellikle rozmarinik asit ve 3-hidroksitirozol en düşük sitotoksisiteyi göstermiştir. Ayrıca, AH patolojisinde yer alan düzensiz gen ifadelerinden yola çıkarak fenolik bileşiklerin bazı ilişkili genler üzerindeki gen ifade düzeyi değişimler test edilmiştir. Fenolik bileşiklerin anti-Alzheimer etkiyi sağlamadaki rolünün ilk defa bu kadar çok yöntem ile mukayeseli olarak araştırıldığı tez çalışmamızda, 3-hidroksitirozol, EGCG, oleuropein, gallik asit, rozmarinik asit ve kersetin ümit verici nöroprotektif bileşikler olarak öne çıkmaktadır.