Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Öğrenci: NAZEN ER
Danışman: FERUDUN SEZGİN
Özet:Bu araştırmanın amacı, ilkokul öğretmenlerinin öz yeterlik, psikolojik dayanıklılık ve proaktif kişilik algıları arasındaki ilişkilerin incelenmesidir. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanının örnekleminde Amasya ilinden seçilen 20 ilkokulda görevli 364 öğretmenden oluşmuştur. Araştırmanın örnekleminin belirlenmesinde basit seçkisiz ve tabakalı örnekleme tekniği kullanılmıştır. Katılımcıların öz yeterlik algılarını belirlemek için Tschannen-Moran ve Hoy (2001) tarafından geliştirilen (Teacher's Sense of Efficacy Scale-TSES) ve Çapa, Çakıroğlu ve Sarıkaya tarafından (2005) Türkçeye uyarlanan Öğretmen Öz Yeterliği Ölçeği, psikolojik dayanıklılık düzeylerini ölçmek için Maddi ve Khoshaba (2001) tarafından geliştirilmiş, kısa versiyonu Durak (2002) tarafından Türkçeye uyarlanan Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği III-R (Personal Views Survey III-R), proaktif kişilik özelliklerini ölçmek için Bateman ve Crant (1993) tarafından geliştirilen ve Akın, Abacı, Kaya ve Arıcı (2011) tarafından Türkçeye uyarlanan Kısaltılmış Proaktif Kişilik Ölçeği kullanımıştır. Araştırmada elde edilen verilerin analizinde SPSS 16.00 programı kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan değişkenler arası ilişkilerin belirlenmesi için Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı, yordayıcı değişkenlerin belirlenmesinde Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi, öğretmenlerin algılarının cinsiyet, branş, yaş, kıdem ve okuldaki hizmet yılı gibi demografik değişkenlere göre farklılığının incelenmesinde t-testi ve ANOVA kullanılmıştır. Araştırmanın regresyon analizi ile elde edilen sonuçlarına göre, psikolojik dayanıklılık ve proaktif kişilik öz yeterliğin anlamlı birer yordayıcısıdır. Çalışmada bağımsız değişkenlerin öz yeterlik üzerindeki etkileri incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre öz yeterlik üzerinde proaktif kişilik doğrudan ve dolaylı; psikolojik dayanıklılık doğrudan etkilere sahiptir. Bu bulguya göre öğretmenlerin proaktif kişilik özelliklerinin desteklenmesi, öz yeterliklerini olumlu etkilemektedir. Psikolojik dayanıklılık değişkeninde erkek öğretmenlerin algıları kadınlara göre anlamlı bir biçimde yüksektir. Öğretmenlerin branşlarına göre öz yeterlik, psikolojik dayanıklılık ve proaktif kişilik algıları açısından farklılık bulunmamaktadır. Bununla birlikte öz yeterliğin öğrenci katılımı boyutunda, öğretmenlerin branşına göre algıları farklılaşmaktadır. Buna göre sınıf öğretmenleri, branş öğretmenlerine göre öğrenci katılımı açısından daha yüksek öz yeterlik algısına sahiptir. Öğretmenlerin öz yeterlik algıları ve öz yeterliğin öğrenci katılımına yönelik algılarında yaşa göre farklılıklar bulunmuştur. Öz yeterlik algıları açısından 31-40 yaş gurubundaki öğretmenlerin 21-30 yaş arasında yer alan öğretmenlere göre daha olumlu algıya sahip olduğu görülmektedir. Benzer şekilde öz yeterliğin öğrenci katılımı boyutunda yaşça büyük olan öğretmenlerin algıları daha olumludur. Bu durum, öğretmenlik mesleğinde kazanılan tecrübe ile birlikte öğretmenlerin yeterliklerine yönelik algılarının iyileştiği şeklinde yorumlanabilir. Öğretmenlerin psikolojik dayanıklılık ve proaktif kişilik algıları yaş değişkenine göre farklılaşmamaktadır. Bu sonuca göre farklı yaş gruplarındaki öğretmenlerin, psikolojik dayanıklılık ve proaktif kişilik özellikleri benzerlik göstermektedir. Bununla birlikte öğretmenlerin yaşları ilerledikçe psikolojik dayanıklılık ve proaktif kişilik algıları yükselmektedir. Elde edilen bulgulara göre öğretmenlerin toplam öz yeterlik algıları, öz yeterliğin öğretim stratejileri ve sınıf yönetimine ilişkin boyutu ve proaktif kişilik algıları kıdeme göre farklılaşmamaktadır. Öz yeterliğin öğrenci katılımı boyutunda ve psikolojik dayanıklılık algılarında kıdeme göre farklılıklar bulunmuştur. Buna göre öğrenci katılımı boyutunda 11-15 yıl arası kıdeme sahip olanlar, 1-5 yıl arası kıdeme sahip olanlara göre daha olumlu algıya sahiptir. Bununla birlikte öğretmenlerin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin kıdeme göre arttığı görülmektedir. 21 yıl ve üzeri kıdeme sahip olan katılımcıların, daha az kıdeme sahip olanlara göre psikolojik dayanıklılıkları yüksektir.