Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Lejla NIKSIC
Danışman: Ebru Arıkan Öztürk
Özet:
Havacılığın ilk günlerinden günümüze kadar büyük teknolojik gelişmeler olmasına ve havacılık kazalarının sayısında azalma sağlanmasına rağmen, günümüzde halen çok sayıda insanın hayatını kaybettiği ve hava endüstrisi için çok yüksek maliyetlere neden olan kazalar meydana gelmektedir. Havacılık kazalarını etkileyen; araç üretim hataları, bakım onarım eksiklikleri, havalimanı altyapı eksiklikleri, kötü hava koşulları, yönetim ve denetim eksiklikleri, pilot ve uçuş ekibi hatası gibi, sistemsel, teknik, örgütsel ve insan faktörlerini içeren birçok bileşen söz konusudur. Bu bileşenlerin, özellikle uçak kazalarındaki etkisini inceleyen pek çok çalışma bulunmakla birlikte, uçuş operasyonlarında önemli sorumluluğu bulunan Hava Trafik Kontrolöründen (HTK) kaynaklanan kazaları inceleyen az sayıda çalışma bulunmaktadır. HTK’lar hava sahasında ve havaalanlarında uçak trafiğinin güvenli, düzenli ve hızlı akışını sağlamaktan sorumludur. HTK’nın doğrudan ya da dolaylı sorumlu olduğu küçük bir hata bile çok ciddi olumsuz sonuçlara yol açabilir. HTK hatalarını önlemek ve azaltmak için, HTK kaynaklı hata türlerini ve hatanın oluştuğu koşulları anlamak son derece önemlidir. Bu çalışmada, HTK ilişkili kazaların ve olayların meydana geldiği koşulları ve bu kaza ve olaylardaki HTK faktörünün etkisini belirlemek üzere, NTSB ve EASA veri tabanı kullanılarak, 2008 ve 2018 yıllar arası meydana gelen tüm Amerika ve Avrupa sivil havacılık kazaları ve olaylarının kapsamlı bir incelemesi yapılmıştır. Veri setinde yer alan 221 kaza ve 490 olay kategorize edilerek istatistiksel olarak analiz edilmiştir. Verilerin sınıflandırılması ve frekanslarının belirlenmesi için, tanımlayıcı istatistikler oluşturulmuş, tüm faktörler arasında ilişki olup olmadığını tespit etmek için Ki Kare test analizi yapılmış, kazayı etkileyen faktörlerin belirlenmesi için lojistik regresyon analizi uygulanmıştır. Lojistik regresyon modeli kazaları %78,8 oranında doğru tespit edebilmiştir. Kaza tipine göre varyans sınıflandırmasının %28,0 (Cox ve Snell R kare) ile %49.5 (Nagelkerke R kare) arasında olduğu tespit edilmiştir. Toplam altı faktörden (HTK Katkısı, Uçuş Kuralları, HTK Birimi, Dış faktörler, Uçak Konumu ve Günün Saati) beş faktörün (HTK Katkısı, Uçuş Kuralları, HTK Birimi, Dış Faktörler ve Uçak Konumu) modele önemli ölçüde katkı sağladığı bulunmuştur. Ki-Kare test sonuçlarına göre HTK ile ilgili kazalarda yedi, HTK ile ilgili olaylarda ise sekiz ilişki tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler : Hava trafik, hava trafik kontrol, kaza, olay, lojistik regresyon