Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR EĞİTİMİ, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: İsmail Aktaş
Danışman: Gülfem Sezen-Balçıkanlı
Özet:
Beden eğitimi ve spor dersi, öğrencilerin fiziksel, bilişsel ve duyuşsal gelişimlerine katkı
sağlamanın yanı sıra sosyal ve ahlaki gelişime olan desteği ile toplumun bireyden beklediği
karakter oluşumunu sağlayabilmekte, böylece eğitimin genel amacını gerçekleştirme
eğilimine sahip sayısız fırsat sunmaktadır. Bir müfredat dersinden daha fazlasını ifade eden
beden eğitimi ve sporda, bireyin bütünsel gelişim süreci için odak tema olarak belirlenen
en önemli unsurlardan biri de “fair play”dir. Bir yaşam ideali olan bu anlayışın öğretim
süreci ise hem beden eğitimi ve spor, hem eğitim, hem de toplumsal düzen için önem arz
etmektedir. Dolayısıyla bu çalışmada; beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin, fair play
öğretim sürecini etkili bir şekilde yürütebilmeye yönelik inançlarını temsil eden fair play
öğretim öz-yeterliklerini değerlendirmek amaçlanmıştır. Bu amaç kapsamında bir ölçme
aracı geliştirilmiş ve beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin öğretim süreçlerini ilgilendiren
mesleki ve ahlaki bazı özellikleri (toplumsal değerler, öğretmen özerkliği, ahlaki kimlik,
duygusal emek, duygusal tükenme) ile ilişkileri incelenmiştir. Araştırma, beden eğitimi ve
spor öğretmenlerinden oluşan çalışma grubu ile üç aşamada yürütülmüştür. İlk aşamada
açımlayıcı faktör analizi (n=348), ikinci aşamada doğrulayıcı faktör analizi (n=203) ve son
aşamada fair play öğretim öz-yeterliği ile diğer özelliklerin ilişkileri incelenmiştir. Veri
toplama aracı olarak; çalışma kapsamında geliştirilen “Beden Eğitimi ve Spor
Öğretmenlerinin Fair Play Öğretim Öz-Yeterliği Ölçeği”nin yanı sıra, “Ahlaki Kimlik
Ölçeği”, “Değerler Ölçeği-Toplumsal Değerler alt boyutu”, “Öğretmen Özerklik Ölçeği”,
“Duygusal Emek Ölçeği”, “Maslach Tükenmişlik Envanteri-Eğitimci Formu-Duygusal
Tükenme alt boyutu” kullanılmıştır. Geçerlik analizleri kapsamında ölçeğin yapısının dört
boyut ve 36 maddeden oluştuğu ve toplam varyansın %68.39’unu açıkladığı gözlenmiştir.
Maddelerin faktör yüklerinin kriter değerler doğrultusunda kabul edilebilir olduğu
görülmüştür (,41 ile ,91 aralığında). Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda yapının uyum
iyiliği indekslerinin literatür eşliğinde kabul edilebilir olduğu anlaşılmıştır (Birinci düzey
DFA-RMSEA=,082; İkinci düzey DFA-RMSEA=,083). Güvenirlik analizleri, madde
toplam test korelasyonlarının (,61 ile ,87 aralığında) ve Cronbach alfa değerlerinin (,904 ile
,975 aralığında) eşik değerlerin üzerinde olduğunu göstermiştir. Korelasyon analizi
sonucunda beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin fair play öğretim öz-yeterliklerinin
araştırmaya dahil edilen diğer özelliklerle ilişkili bir yapıda olduğu görülmüştür. Ayrıca
regresyon analizi sonucunda seçilen özelliklerin fair play öğretim öz-yeterliğini yordayan
değişkenler olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak fair play öğretim öz-yeterliğini
değerlendirebilmek için geliştirilen ölçme aracının geçerli ve güvenilir olduğu kanıtlanmış
ve bu yapının öğretim sürecini etkileyen özelliklerle ilişkili olduğu anlaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Beden eğitimi ve spor öğretmeni, fair play, öz-yeterlik, ölçek
geliştirme, geçerlik ve güvenirlik