Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: BETÜL KOCAADAM BOZKURT
Danışman: Eda Köksal
Özet:
Bu çalışma, Çocuklarda Yeme Farkındalığı Ölçeği (YFÖ-Ç)’ni Türkçeye uyarlamak, geçerlik ve güvenirliğini incelemek; Çocuklar ve Aileleri İçin Yeme Farkındalığı Müdahale Programı (YFMP-ÇA)’nı Türkçeye ve kültürümüze uyarlamak ve bu müdahale programının çocuklarda yeme davranışı ve beslenme durumu üzerine etkisini değerlendirmek amaçlarıyla yürütülmüştür. Araştırmanın ilk aşamasında, 227 çocuk (8-11 yaş, 118 erkek, 109 kız) ile YFÖ-Ç’nin Türkçe geçerlik ve güvenirliği yapılmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda hesaplanan uyum indekslerinin Root Mean Square Error of Approximation (RMSEA)=0,093, Comparative Fit Index (CFI)=0,935, The Tucker Lewis Index (TLI)=0,919 olduğu belirlenmiştir. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda Bilinçsiz yeme (BY) ve Farkındalık olarak iki alt boyut belirlenmiştir. Bu iki alt boyutun varyansa yaptıkları toplam katkı %51,7’dir. Cronbach alfa katsayısı BY alt boyutu için 0,82 (test-retest 0,78 (0,67-0,85)), Farkındalık alt boyutu için 0,80 (test-retest 0,75 (0,62-0,83)) olarak saptanmıştır. Bu sonuçlar ile ölçeğin Türk çocukları için geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu saptanmıştır. Çalışmanın ikinci aşamasında, YFMP-ÇA Türkçeye ve kültürümüze uyarlanmıştır. Daha sonrasında 6 haftalık program (45 dk-1 saat/seans/hafta) 64 çocuk (8-11 yaş, %51,6’sı erkek, %48,4 kız) ve bunların ailelerine uygulanmıştır. Çalışmaya ait veriler (sosyo-demografik bilgiler, beslenme alışkanlıkları, YFÖ-Ç, Çocuk ve Adölesanlar İçin Duygusal Yeme Ölçeği (DYÖ-Ç), beden algısı ölçeği, Çocuklarda Yeme Davranışı Anketi (ÇYDA), antropometrik ölçümler, 24 saatlik besin tüketim kaydı) müdahale öncesi ve müdahale sonrası 6. ve 12. haftalarda alınmıştır. Çocukların günlük enerji ve besin ögesi alımları ile ortalama diyet yeterlilik oranları hesaplanmıştır. Müdahale öncesi, sonrası ve kontrol BY skoru sırasıyla 1,75 (0,8), 1,25 (0,4) ve 1,37 (0,5) Farkındalık skoru sırasıyla 2,75 (0,8), 3,62 (1,0) ve 3,25 (0,9) olarak bulunmuştur. Müdahale öncesine göre erkek ve kızlarda yeme farkındalığı skoru artmıştır (p<0,05). DYÖ-Ç toplam skorunda ve alt boyutlarında müdahale öncesine göre azalma saptanmıştır (p<0,001). ÇYDA sonuçlarına göre müdahale sonrası çocuklarda olumsuz yeme davranışlarında azalma sağlandığı (p<0,05); ancak bunun sürdürülemediği belirlenmiştir. Müdahale sonrası ve kontrolde, kızların bazı antropometrik ölçümleri ile BY arasında pozitif ilişkiler belirlenmiştir (p<0,05). Müdahale sonrasında, diyet ile alınan enerjinin, Farkındalık skoruyla negatif ilişkili olduğu (p<0,05) ve diyeti yeterli olan grupta yer alan çocukların sıklığının arttığı belirlenmiştir. Ayrıca, diyet yeterlilik oranının BY skoru ile negatif; Farkındalık skoru ile pozitif ilişkili olduğu saptanmıştır (p<0,05). Bu çalışmada, müdahale programının yeme farkındalığı, vücut ağırlığı, yeme davranışı, besin seçimi ve diyet yeterliliği üzerine olumlu etkileri olduğu bulunmuştur. Bu nedenle, geniş örneklemli uzunlamasına çalışmalara ihtiyaç vardır.
Anahtar Kelimeler
Çocuklar ve Aileleri İçin Yeme Farkındalığı Müdahale Programı, Okul Çağı Çocukları, Çocuklar için Yeme Farkındalığı Ölçeği, Yeme davranışı, Beslenme durumu