Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2017
Öğrenci: DİLEK YILDIRIM BİLGEN
Danışman: MUAMMER NURLU
Özet:Bu çalışmanın, gerek çocuk edebiyatı gerekse Türkçe eğitimi alanında yapılan söz varlığı çalışmalarının şiir türü boyutundaki eksikliğini gidermesi bakımından önemli olduğu ve ayrıca, 1970- 2015 yılları arasında çocuk edebiyatı alanında Türk şairler tarafından yayımlanmış olan çocuk şiir kitaplarının sahip oldukları temel söz varlığı, atasözü, deyimler ve ikilemeler bakımından incelenmesinin ders kitapları ve diğer çocuk edebiyatı ürünleri hazırlanırken katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu araştırmanın amacı, 1970-2015 yılları arasında çocuk edebiyatı alanında Türk şairler tarafından yazılmış olan çocuk şiir kitaplarında yer alan temel söz varlığı, atasözü, deyim ve ikileme gibi söz varlığı unsurlarını tespit etmektir. Bu amaca yönelik olarak öncelikle çocuk ve çocuk edebiyatı, ülkemizde çocuk edebiyatının gelişimi, çocuk şiir kitaplarının çocuk gelişimine etkisi, söz varlığı ve söz varlığı ögeleri, çocuk şiir kitaplarının çocuğun söz varlığına etkisi ve şiir türü ve söz varlığı ile ilgili araştırmalar hakkında literatür taraması yapılmıştır. Nitel veri analizi tekniklerinden betimsel tarama modeline göre desenlenen bu araştırmanın çalışma materyalini 1950'lerden günümüze kadar uzun bir yayıncılık hayatı olan yayınevleri tarafından yayımlanmış ve 45 farklı Türk şair tarafından çocuklar için yazılmış, ilk basımları 1970-2015 yılları arasında yapılmış 105 adet çocuk şiir kitabı ve bu kitaplardan elde edilmiş 188.520 sözcüklük havuz oluşturmaktadır. Çocuk şiir kitapları, toplam ve farklı sözcük, özel isim, ikileme, deyim ve atasözü oranları; en sık kullanılan 50 sözcük, 50 ikileme, 50 deyim ve toplam atasözü sayıları bakımından incelenmiştir. Ayrıca çocuk şiir kitapları ile ilköğretim öğrencilerinin sözcükleri, temel söz varlığı bakımından karşılaştırılmıştır. Çocuk şiir kitaplarındaki toplam sözcük sayısı 188.520, farklı sözcük sayısı 10.482'dir. Toplam özel isim sayısı 3437, farklı özel isim sayısı 1197'dir. Toplam ikileme sayısı 2534 iken farklı olarak kullanılan ikileme sayısı 917'dir. Çocuk şiir kitaplarındaki toplam deyim sayısı 3772, farklı deyim sayısı ise 1640'tır. Kitaplarda kullanılan toplam atasözü 25, farklı atasözü 18'dir.Yapılan bu araştırmada, çocuk kitapları ile ilköğretim öğrencilerinin en sık kullandığı 2000 sözcüğün 1192'sinin ortak olduğu, bu durumda, 0-2000 aralığı bakımından çocuk şiir kitaplarındaki sözcükler ve ilköğretim öğrencilerindeki sözcükler arasında %40.4 oranında uyumsuzluk bulunduğu tespit edilmiştir. İnsanlar, sahip oldukları sözcükler kadar düşünebildiklerine göre, çocukların hür, bilimsel ve eleştirel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip; yapıcı, yaratıcı bireyler olarak yetiştirilmesi onların söz varlığı unsurlarını zenginleştirmekle mümkün olabilir. Söz varlığı ögeleri olan temel söz varlığı, ikilemeler, deyimler ve atasözleri bakımından incelenen çocuk şiirlerinin çocukların söz varlığını zenginleştirmede etkili olacağı düşünülmektedir.