Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ayşegül KARAÇALLI
Danışman: Makbule Gezmen Karadağ
Özet:
Anne mizacı ve çocuk beslenmesindeki tutum ve davranışları ile çocuğun yeme davranışları arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla planlanan bu çalışma 3-6 yaş arasında çocuğu olan 253 anne ile yürütülmüştür. Çocukların ve annelerinin genel bilgileri, beslenme alışkanlıkları ve 3 günlük besin tüketim kayıtlarının değerlendirilmesinde bir anket formu kullanılmıştır. Bu anket formunda ayrıca Dokuz Tip Mizaç Ölçeği (DTMÖ), Stunkard Beden Algısı Ölçeği, Çocuk Besleme Anketi (CFQ), Çocuklarda Yeme Davranışı Anketi (CEBQ) ve Akdeniz Diyet Kalite İndeksi (KİDMED) bulunmaktadır. Çocukların vücut ağırlıkları (kg) ve boy uzunlukları (cm) araştırmacı tarafından ölçülmüştür. Annedeki TİP 3 (Hayran olunacak kendilik imajı arayan), TİP 7 (Keşfetmenin hazzını arayan) ve TİP 8 (Mutlak güç arayan) mizaç özelliği ile çocuğun iştah göstergesi olan yeme davranışı sergilemesi arasında istatistiksel olarak pozitif bir ilişki tespit edilmiştir (p<0,05). Çocukların yeme davranışları üzerine etki eden faktörlere yönelik regresyon analizi sonuçlarına göre çocuklarının iştahsızlık göstergesi olan yeme davranışını sergileme olasılığı TİP 1 (Kusursuzluk arayan) ve TİP 7 mizaçlı annelerde daha yüksektir (p<0,05). Annelerin çocuğuna yapmış olduğu kısıtlama davranışı üzerine etki eden faktörlerin çocuk BKİ’sinin ve annedeki TİP 3 ve TİP 1 mizaç özelliğinin olduğu görülmüştür. Bu duruma ek olarak TİP 1 mizaçlı annelerin çocukları üzerine yeme baskısı davranışının yüksek olduğu saptanmış olup (p<0,05) TİP 1 mizaç özelliğinin artması annede istenmeyen beslenme davranışlarının sergilenmesinde bir risk faktörü olarak ortaya çıkmaktadır. Çocuğun BKİ’sinin artması annenin çocuk beslenmesinde kısıtlama yapmasını arttırmaktadır (p<0,05). Annelerin yaptığı kısıtlama ve yeme baskısı davranışları çocuğun sırasıyla iştah ve iştahsızlık göstergesi olan yeme davranışlarıyla ilişki bulunmuştur (p<0,05). Bu çalışma çocuğa uygulanan kısıtlamanın artmasının çocuğun iştah göstergesi olan davranışlarının da arttığını ortaya koyarak literatür ile benzer sonuç göstermektedir. Annelerin çocuk beslenmesinde algıladığı sorumluluğun artmasıyla çocukların diyetle aldığı ÇDYA, Omega 3, Omega 6 yağ asitleri ve E vitamini alımları artmaktadır. Çocuktaki iştah göstergesi olan yeme davranışlarının çocuğun BKİ’si ile pozitif ilişkisi bulunurken, iştahsızlık göstergesi olan yeme davranışlarının çocuğun BKİ’si ile negatif ilişkili olduğu görülmüştür (p<0,05). Çocuğun BKİ ve yeme davranışları ile annelerin çocuk beslenmesindeki tutum ve davranışları arasında ilişki olması anne davranışlarının önemli olduğunu göstermektedir. Ayrıca mizaç özelliğinin çocuk yeme davranışları ve annelerin tutum ve davranışlarıyla ilişkili olduğunun ortaya çıkması ile Dokuz Tip Mizaç Modeli (DTMM) temelli bir beslenme danışmanlığının çocuk beslenmesinde fayda sağlayabileceği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler : Mizaç, Anne tutum ve davranışları, Çocuk yeme davranışı