Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, Eczacılık Meslek Bilimleri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: GÖKSEL KOÇ MORGİL
Danışman: İsmet Çok
Özet:
Günümüzde elde
edilen bilimsel veriler e-sigara kullanımının sağlık üzerine etkilerinin masum olmadığı
yönündedir. Nitekim en az 20 insan karsinojeni ve teratojeni, e-sigara likitlerinde
ve e-sigara dumanında tespit edilmiştir. Gerek e-sigara gerekse diğer kaynaklardan
bu kanserojen ajanlara insan maruziyeti, DNA ile kovalent olarak bağlanmış katım
ürünlerinin oluşumuna yol açabilir ki bu durum önemli bir DNA hasarı biçimidir.
Bu çalışmada kartuşlu ve kartuşsuz (IQOS)
e-sigara kullanıcılarında DNA hasarının değerlendirilmesi için 3 farklı DNA-katım
ürünü belirlenmiştir. DNA alkilasyonunun belirlenmesinde, nikotine özgü N-nitrozaminler
gibi bileşiklerden kaynaklandığı düşünülen N3-Metiladenin (N3-MeA)
ve N3-Etiladenin (N3-EtA), DNA oksidasyonunun belirlenmesi
için de e-sigara dumanında varlığı gösterilmiş PAHlar gibi oksidatif stres yaratan
bileşiklerin neden olabileceği 8-hidroksi-2’-deoksiguanozin
(8-OHdG)’in idrardaki miktar tayinleri yapılmıştır. Bu çalışma e-sigara kullanan
bireylerde DNA katım ürünlerinin düzeylerinin saptanmasına bağlı muhtemel genotoksik
hasarın değerlendirildiği ilk çalışma olma özelliğini taşımaktadır. Bu amaçla e-sigara
kullanıcıları (n=48; n=28 kartuşlu; n=20 IQOS), klasik sigara içenler (n=39), pasif
içiciler (n=32) ve sağlıklı olan sigara içmeyen bireylerin (n=41) idrarlarında N3-EtA,
N3-MeA ve 8-OHdG DNA-katım ürünleri ve Nikotin düzeyleri Sıvı Kromatografi Tandem Kütle Spektrometresi
(LC-MS/MS) yardımıyla belirlenmiştir. Çalışmamızda e-sigara içen kişilerin idrarlarındaki
N3-EtA (0,4±0,5 ng/g kreatinin), N3-MeA (9,62±12,13 ng/g kreatinin),
8-OHdG (4,83±3,68 ng/g kreatinin) ve Nikotin (1795±1641 ng/g kreatinin) kontrol
grubu ve pasif içicilerle karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı derecede
yüksek bulunmuş ancak, sigara içen grup ile analizi yapılan DNA-katım ürünleri açısından
istatistiki bir fark bulunmamıştır. E-sigara gruplarının kendi aralarında karşılaştırılmasında
sadece N3-EtA düzeylerinin IQOS kullanan grupta daha yüksek olduğu belirlenmiştir
(p<0.05). Ayrıca IQOS kullananlarda kontrol grubuna göre tüm ürünler anlamlı
derecede yüksek iken, kartuşlu e-sigara kullananlarda 8-OHdG düzeyleri dışında anlamlı
farklılık saptanmıştır. IQOS kullananlar ile sigara içenler arasında analizi yapılan
ürünler açısından bir fark bulunmaz iken (p>0.05), kartuşlu e-sigara içenlerde
sadece N3-EtA düzeylerinin sigara içenlere göre daha düşük olduğu belirlenmiştir
(p<0.001). IQOS kullananlar ile aromalı e-sigara
kullananlar arasında istatistiki bir fark bulunmaz iken aromasız e-sigara
kullananlarda alkillenmiş DNA-katım ürünleri
daha düşük (p<0.05) bulunmuştur. Aromalı e-sigara kullananlarda N3-EtA
dışındaki (p=0.008) DNA-katım ürünlerinin sigara içenlere yakın olduğu
belirlenmiştir. Çalışmamız, hem e-sigara hem de IQOS kullanımının insanlarda
DNA alkilasyonuna ve oksidatif hasara neden olarak, sigara kadar genotoksik etkileri
olabileceği ve e-sigaralarda aroma kullanımının genotoksik etkiye ekstra katkı sağladığı
sonuçlarını çıkarmak mümkündür.