Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, BESLENME VE DİYETETİK ANABİLİM DALI, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: BİRSEN YILMAZ
Danışman: Makbule Gezmen Karadağ
Özet:
Bu çalışma, Türk adölesanlarda eşleşme bozucu protein 1-3 gen (uncoupling protein 1-3-UCP) polimorfizmlerinin obezite ve beslenme durumu ile ilişkisinin saptanması amacıyla yapılmıştır. Çalışmaya 100 obez adölesan (50 erkek, 50 kız) 100 sağlıklı adölesan (50 erkek, 50 kız) olmak üzere toplam 200 gönüllü birey katılmıştır. Katılımcıların genel bilgileri ve beslenme alışkanlıkları araştırmacı tarafından “anket yöntemi” kullanılarak, yüz yüze görüşme tekniğiyle toplanmıştır. Bireylerin günlük enerji ve besin ögesi alımları, 24-saatlik hatırlatma yöntemi kullanılarak saptanmıştır. Bireylerin yeme farkındalığı durumu “Yeme Farkındalığı Ölçeği”, duygusal yeme durumu ise “Çocuk ve Adölesanlar İçin Duygusal Yeme Ölçeği” ile değerlendirilmiştir. Fiziksel aktivite düzeyleri “Uluslararası Fiziksel Aktivite Değerlendirme Anketi” ile belirlenmiştir. Tüm bireylerin vücut bileşimi ve antropometrik ölçümleri (vücut ağırlığı, boy uzunluğu, deri kıvrım kalınlıkları, bel çevresi) ölçüm tekniklerine uygun olarak araştırmacı tarafından alınmıştır. Bazı biyokimyasal parametreler (açlık kan glukozu, kan lipitleri, serum leptin ve adiponektin) düzeyleri analiz edilmiş ve UCP (UCP1-rs1800592; UCP2-rs659366; UCP3-rs1800849) gen polimorfizm durumları saptanmıştır. Realtime-PCR metodu ile yapılan analiz sonucunda, bireylerin genotip sıklıkları; UCP1 geninde %60,5’i AA, %29,5’i AG ve %10,0’ı GG; UCP2 geninde %44,0’ı GG, %53,5’i GA ve %2,5 AA; UCP3 geninde ise %74,0’ı CC, %24,0’ı CT ve %2,0’ı TT olarak saptanmıştır. Riskli allel sıklığı UCP1 geninde %24,7, UCP2 geninde %29,3, UCP3 geninde ise %14’tür. Farklı genotiplere sahip bireylerin, duygusal yeme, yeme farkındalığı ve fiziksel aktivite düzeyleri arasında istatiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (p>0,05). Bireylerin UCP1, UCP2 ve UCP3 genlerinin genotiplerine göre diyetle günlük enerji (kkal), karbonhidrat ve yağ alımları arasında anlamlı fark bulunmazken (p>0,05), bütün genlerde riskli allelere sahip bireylerin diyetle günlük protein alımı (g/gün) daha düşük bulunmuştur (p<0,05). Genotiplere göre bireylerin antropometrik ölçümleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır (p>0,05). Tüm bireylerde UCP1 geni AG genotipine sahip bireylerin serum trigliserit (mg/dL), total kolesterol (mg/dL) ve VLDL-K (mg/dL) seviyeleri diğer genotiplerden daha yüksektir (p<0,05). UCP1 AG genotipine sahip erkek bireylerde trigliserit (mg/dL) ve VLDL-K (mg/dL), kız bireylerde ise total kolesterol (mg/dL) seviyesi, diğer genotiplerden daha yüksektir (p<0,05). Erkeklerde UCP1 GG (7,1±2,99 μg/mL) olanların serum adiponektin düzeyi, AA (9,4±2,06 μg/mL) ve AG (9,4±2,63 μg/mL) genotipine sahip olanlara göre daha yüksek (p<0,05); kız bireylerde UCP2 AA (11,5±2,46 μg/mL) olanların bireylerin serum adiponektin düzeyi, GG (8,7±2,96 μg/mL) ve GA (9,9±2,45 μg/mL) genotipine sahip olanlara göre daha yüksek (p<0,05) olarak belirlenmiştir. Sonuç olarak bu çalışmada, Türk adölesanlarında UCP (1-3) gen polimorfizmlerinin diyetle protein alımı (g/gün), kan lipit ve serum adiponektin düzeyi ile ilişkili olabileceği ve bu yolla obezite fenotiplerini etkileyebileceği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler
UCP, Polimorfizm, Obezite, Beslenme, Adipozite, Adölesan